312 nieuwe opnames in het ziekenhuis, 1.200 patiënten op intensieve zorg en 301 overlijdens. Iedere dag, net voor 12 uur, floepen de cijfers op de schermen. De eerste dagen slaan de wrede cijfers je met verstomming. Daarna sluipt een evolutionair gestuurde berusting en toenemende gevoelloosheid je beleving binnen. Na een paar weken schuiven de cijferreeksen voorbij zoals kleine, herkenbare, eindeloos herhaalde motiefjes uit een door Philip Glass gecomponeerde soundtrack voor een irrealistische film.

Zo was het toch bij mij. Tot mijn mama van 86 besmet bleek met het coronavirus en met een zwaar zuurstofgebrek in het ziekenhuis opgenomen werd. In een van die dagelijkse cijfers, dat van de ziekenhuisopnames, zat plots mijn moeder. Je wil tegen alle verwachtingen in hoop koesteren, maar het onaanvaardbare inzicht groeit dat je je moet voorbereiden op het onvermijdelijke. Daarom vond je veertien dagen geleden geen column van mij op deze pagina’s. Ik was er niet toe in staat.

Eergisteren zat mijn mama weer in de cijferrij van professor Steven Van Gucht. Niet in dat lugubere getal waar ik zo bang voor was, maar in het cijfer dat het aantal mensen weergeeft dat het ziekenhuis kon verlaten. Mama mocht weer naar het woon-zorgcentrum dat ze als haar thuis ervaart. Iedereen in het rustoord, van de directeur tot de parttime schoonmaakster, was even blij met het kleine mirakel als ik.

Een paar weken eerder, toen mij moest worden gemeld dat het niet goed ging met mijn ma, had ik diezelfde stemmen gehoord. Toen klonken ze wanhopig, monotoon van opstapelende vermoeidheid en hoorde je een ondertoon van opgekropte woede. Die stemmen hoor je overal in Europa.

‘Ze wonen te dicht op elkaar, er is te weinig personeel, slecht opgeleid personeel’, klaagde de Zweedse arts en liberale politica Barbro Westerhelm aan in De Morgen. Het hoge aantal doden in de rustoorden wijt ze ‘aan twee decennia van bezuinigen op de zorg’. De kritiek gaat voor alle Europese landen op. We slachtofferen de kwetsbaarsten op het altaar van de begrotingsorthodoxie.

Westerhelm verwijt het de socialisten. In Nederland was de zorgafbouw het werk van liberalen. In ons land horen de christendemocraten diep in eigen ziel te kijken. Op 22 december 1981 trad Rika Steyaart aan als de eerste Vlaamse minister van Welzijn en Gezondheid. Ze werd opgevolgd door Jan Lenssens, Wivina Demeester, Luc Martens, Inge Vervotte, Steven Vanackere, Veerle Heeren, Jo Vandeurzen en Wouter Beke. 39 jaar is de welzijnspolitiek, met een paars-groene onderbreking van 5 jaar, in christendemocratische handen geweest. In die 39 jaar was er meer zorg voor de zuilinstellingen dan voor hun bewoners.

Nu blijkt dat het coronavirus de woon-zorgcentra, bij gebrek aan voorzorg en een doortastend optreden, tot dodenhuizen herleidt en het debacle van het christendemocratisch non-beleid blootlegt, zou je een in diepe nederigheid gedrenkte mea culpa verwachten. Maar als je alle christendemocraten – van wie sommigen minister van Welzijn waren of kabinetschef van welzijnsministers – beluistert die in ‘De afspraak’ hun opwachting maken, lijkt het alsof ze de afgelopen vier decennia in de oppositie zaten.

Schaamteloos stellen ze dat eindelijk werk gemaakt moet worden van een ander ouderenbeleid. Als mensen als Wouter Beke en Margot Cloet dat nieuwe beleid vormgeven, dreigt het even gespeend van empathie en creativiteit te zijn als hun aanpak van het bezoekrecht aan de ouderen in WZG’s. Straks kunnen we golfterreinen en kappers bezoeken maar onze ouders niet. ‘Ooit zal ouderenbezoek weer kunnen, maar niet gauw’, oreerde de topvrouw van Zorgnet-Icuro.

Mijn mama moet nu 14 dagen in quarantaine. Maar daarna wil ze na al die maanden kameropsluiting en na die verschrikkelijke ziekenhuiscalvarie graag nog eens haar enig kind zien. Maar naar dat soort sentimentaliteit heeft mevrouw Cloet geen oren. Bezoek is alleen mogelijk in een situatie van palliatieve zorgen. Als mijn mama mij wil zien, moet ze eerst stervende zijn van eenzaamheid.

Naschrift

Deze tekst verscheen als column in De Tijd van 2 mei 2020.

Video All Your Buried Corpses Begin To Speak