Sinan, And His Never Ending War Against the Bureaucracy Robots

Shalosh ‎– Onwards And Upwards, 2019

Natuurlijk moest u zich de jongste dagen verveeld, verbijsterd of geërgerd door alle corona- en Chovanec-artikelen werken. Daarom valt de berichtgeving in kleine letters nog amper op. Tenzij u een fervent volger bent van de website van Open VLD zal het pleidooi van de Antwerpse liberalen Christian Leysen, Marianne Verhaert en Willem-Frederik Schiltz voor een Overheid 2.0 u volledig ontgaan zijn. Jammer, want de meeste fouten tijdens de corona- en Chovanec-drama’s hebben naast de klaarblijkelijke incompetentie en criminele onzorgvuldigheid van sommige politici, ook het frequente falen van de overheid blootgelegd.

Niet dat het werkstuk zoveel nieuws bevat. Leysen & co. willen een overheid die er is voor de burger, niet voor zichzelf. Dat was in 1999 precies het onderschrift van het door premier Guy Verhofstadt (Open VLD) en ambtenarenminister Luc Van den Bossche (sp.a) opgezette Copernicusplan. Bij grondige lezing blijkt dat de drie liberalen ‘een moderne, innovatieve en klantgerichte overheid’ willen. Dus zouden ze ook wel instemmend knikken bij een zin als ‘Daartoe vereenvoudigt de federale overheid haar structuren, innoveert ze voortdurend, trekt ze de beste talenten aan en waakt ze over kostenefficiëntie en een kleiner overheidsbeslag.’ Het zijn flarden uit de regeringsverklaring van Michel I. Gelijkaardige voornemens kon je ook al lezen bij het aantreden van Di Rupo I en Bourgeois I.

1. Langetermijnplan. Zoek de landen op die een min of meer geslaagde overheidsomslag hebben verwezenlijkt en je vindt een langetermijnplan dat door opeenvolgende regeringen is uitgevoerd. Het typevoorbeeld is Finland, dat met het uiteenvallen van de Sovjet-Unie niet alleen de helft van zijn economie zag verdampen, maar ook tot de pijnlijke vaststelling kwam dat het overheidsapparaat geen antwoord had op de belangrijkste maatschappelijke noden. Over de partijgrenzen heen kwam een akkoord over een tienjarenplan tot stand dat scrupuleus uitgevoerd werd.  Een te volgen voorbeeld.

3. Autonome en geresponsabiliseerde topambtenaren. Met de Copernicusomwenteling werd de (top)ambtenaren ‘een ruimere autonomie’ beloofd. Van de beloofde controle na de beslissingen is nooit iets gekomen. Vooraleer een overheidsmanager iets kan uitvoeren, moet hij de goedkeuring krijgen van zijn minister, zijn inspecteur van Financiën, zijn vastlegger van kredieten en de minister van Begroting. De drogreden voor zoveel Kafka is de schrik dat budgetten overschreden zouden worden.

Er bestaat een veel eenvoudiger systeem om dat te vermijden. Stem een wet waarin staat dat overheidsmanagers die hun budget overschrijden om dringende reden en van ambtswege ontslagen worden. Topambtenaren zullen op de eerste rij staan om te applaudisseren. Want ze willen hun verantwoordelijkheid opnemen en ze willen daarop ook serieus geëvalueerd worden. Niet door ministers die mistevreden zijn over hun kabinetsmeubelen of die de zwartepiet voor hun eigen fouten aan ambtenaren willen doorschuiven, maar door een team van experts. En oh ja, schaf die kabinetten af. Ik weet het: dat kan niet, want het Copernicusplan deed dat al.