Friend, isn’t it so strange?

How the only things that change

Are the ones upon the surface

The restless moss upon the grave

Against the Day, Wolf Parade, Thin Mind, 2020

Tijdens de recente hittegolf zijn er 400 rusthuisbewoners meer overleden dan normaal voor die tijd van het jaar. Hebt u Wouter Beke, naar verluidt verantwoordelijk voor Welzijn in Vlaanderen, daar iets over horen zeggen? Niet dat we dat verwachten van iemand in wie zijn moeder beweert deugden te vinden die voor oplettende burgers niet meteen duidelijk zijn. De Vlaamse contacttracingdienst zou vanaf 11 mei zijn hoogstnodige werk doen. Gisteren zei hij vol trots dat zeker de helft van de te bellen mensen bereikt wordt. Ziedaar een man die een verkeerde afslag heeft genomen in het labyrint van de tijd en die nu zijn weg naar het moment waarop hij nog adequaat reageerde niet kan terugvinden. Het schetst een politicus van de vorige eeuw die heilig gelooft dat dingen altijd geleidelijk genoeg gebeuren om je de tijd te geven rustig af te wegen wat je moet doen.

De wetenschappelijke zekerheid dat we door de klimaatopwarming met steeds meer, langere en hetere hittegolven af te rekenen krijgen, en dat die – blijkt uit de niet coronagerelateerde sterftecijfers in woon-zorgcentra – zonder aangepast beleid kunnen leiden tot massale sterfte bij bejaarden, zet Beke er blijkbaar niet toe aan om een evaluatie te vragen van het warmteplan dat werd opgemaakt na de rampzalige zomer van 2003. Toen kostte een hittegolf 1.230 slachtoffers het leven. Er moet blijkbaar niet onderzocht worden of woon-zorgcentra erin slagen de kamers van de bewoners fris te houden. Dat is toch geen onbelangrijk element in een tijd dat de coronamaatregelen onze ouders en grootouders in kamers houden waar bijna nooit airconditioning of luchtventilatie is. Als die er wel zijn, werden ze uitgezet uit angst voor besmetting door de lucht. Verfrissing in de grote ruimtes met airconditioning kunnen bewoners van woon-zorgcentra niet vinden, want die zijn ‘ruimtevretend’ ingericht voor het familiebezoek. Een vriendin vertelde me dat ze een mondmasker ging halen op de kamer van haar vergeetachtige moeder en zag dat het er 32 graden was.

Beke vindt het ook niet nodig te onderzoeken of de beperkte bezoekregeling in woon-zorgcentra geleid kan hebben tot die hoge dodentol door de warmte. Jos De Smedt, coördinerend en raadgevend arts in woon-zorgcentra in de regio Heist-op-den-Berg liet in een artikel in De Standaard noteren dat ‘de vereenzaming niet onderschat mag worden. Dat weegt op de vitaliteit en levensdrang.’ Daar moet ik niet van overtuigd worden.

Gisteren in het woon-zorgcentrum, wachtend op mijn mama, die door de niet genoeg te prijzen verzorgers naar een plekje in de schaduw werd geëscorteerd, zag ik een oude man uit de lift stappen die bij het zien van zijn twee dochters uitriep: ‘Kapot! Kapot wil ik! Dit is geen leven. Ik wil geen eten meer. Ik wil geen pillen meer. Ik wil alleen koffie.’ Ik zag in de ogen van de hoofdverpleegkundige, ook getuige van het trieste schouwspel, een oneindige droefenis verschijnen die alleen het gevolg kan zijn van maandenlange blootstelling aan onpeilbare ellende. ‘We zien het vooral bij de meest levenslustige van onze bewoners’, zei ze toen ik haar bij mijn vertrek ging groeten.

Ik heb haar deze keer niet gevraagd wat ze dacht van de politici die er maar niet in slagen een regering samen te stellen. Hoogstwaarschijnlijk zouden ze – mocht er ooit een moment komen waarbij publiek gerouwd wordt voor iedereen die ons door corona ontviel – met de hoed in de hand even een moment van stilte in acht nemen, om dan als vanouds verder te kibbelen over iets dat aanzienlijk minder belangrijk is dan het leven en de dood.

In het zwijgen wordt Beke ruim overklast door zijn minister-president, de meest afwezige Vlaamse regeringsleider aller tijden. Jan Jambon zegt niet veel, en als hij spreekt, weet niemand wat hij bedoelt. Zeker de cultuursector niet, waarvoor hij naar verluidt bevoegd is. Dat in zijn achtertuin de Roma sluit, zal hem worst wezen. Natuurlijk weet hij dat de sociologische en maatschappelijke waarde van de Roma nog belangrijker is dan het culturele aanbod, maar het is net daarom zeker geen onderdeel van zijn ideologische canon. Hij stak geen poot uit om op de culturele plekken, de enige waar je nog soelaas kan vinden tegen alle corona-ellende, komaf te maken met de idiote 100-personenregel zonder onderscheid van zaalgrootte. De culturo’s die de meest sluitende coronaprotocollen opstelden, kregen daarvoor alleen de karakteristiek misprijzende grijnslach in ruil.  Daarop vertrok Jambon op vakantie met een signaal van Bengaals vuur, waarbij ironie misschien niet helemaal afwezig was. Tegen de dag dat we een slagvaardige Vlaamse en een volwaardige federale regering hebben, is van cultuur alleen nog brakke grond over.

Naschrift

Deze tekst verscheen op 22 augustus als column in De Tijd.

Video Against the Day

Mocht u me na lezing dezer verdenken van literaire talenten, dan moet ik u erop wijzen dat ik voor dit stukje tekstueel zeer vrijelijk heb gestolen uit Against The Day, een even magistrale als waanzinnige roman – hij schreef geen andere –  van de raadselachtige Thomas Pynchon.