A sigh from the deepest well

You can tell a lot without saying a thing

A Sigh, Crowded House, Time on Earth, 2007

Toen procureur Ine Van Wymersch nog woordvoerder van het Brusselse parket was, kreeg ze op een vrijdagavond een telefoontje van iemand die haar vroeg naar haar jeugdhulpdossier. Van Wymersch dacht er eerst aan haar door te sturen naar de bevoegde dienst, maar hoorde toen een zucht. Een zucht van iemand die haar hele leven al doorgestuurd was. Ze besloot Elvire te helpen en kwam in een verhaal terecht van jeugdinstellingen, seksueel misbruik en volledige vervreemding van haar kinderen. Ze wil euthanasie maar wil ze niet vooral contact met haar kinderen?

‘Die zucht,’ zei Manu Keirse in ‘De wereld van Sofie‘, ‘is de zucht die de Frans-joodse filosoof Emmanuel Levinas beschreef. Je hoort een appel van een ander zonder woorden en je neemt de ander als uitgangspunt bij het zoeken naar je eigen welzijn. Zulke woorden roepen gewoonlijk een ergerlijke patchoeligeur op bij mij maar niet als Manu die uitspreekt. Manu meent alles wat hij zegt. Toen ik tijdens de paars-groene coalitie kabinetschef was bij Frank Vandenbroucke, toen minister van Sociale Zaken voor de sp.a, had Manu dezelfde functie bij Magda Aelvoet, toen minister van Volksgezondheid voor Agalev. Al decennia maakten mensen met die twee ministerportefeuilles gegarandeerd en zeer publiekelijk ruzie. Dat wilden Frank en Magda absoluut vermijden. Ze vroegen hun kabinetschefs elke potentiële plooi onmiddellijk glad te strijken. Dat hebben we amper moeten doen, niet omdat de dossiers kreukelvrij waren, maar omdat Manu me lang voor ergens plooien konden gemaakt worden, had gecontacteerd. Manu kende toen al alle registers van de zucht van Levinas.

Mij was toen vooral de oh-my-Godzucht bij irriterend gedrag van een ander bekend. Die OMG-zucht is ook de Vlaamse Ombudsman Bart Weekers niet vreemd. Het overkwam hem toen hij de nieuwbakken staatssecretaris voor Consumentenbescherming, Eva De Bleeker (Open VLD), hoorde zeggen dat ze geschrokken was van de vele mails die ze tijdens haar eerste week in functie had ontvangen van mensen met klachten over garagepoorten en vliegtickets, en ze daarvoor direct een oplossing had: één webpagina die een overzicht biedt van alle ­instanties waar je met een probleem terechtkunt. Regeringsleden die voor ze een mogelijk probleem eerst deugdelijk doorspitten al met een half doordachte oplossing naar de media snellen, dat zal weer het lot zijn van alle federale ambtenaren de volgende maanden.

Zonder twijfel zijn tienduizenden OMG-zuchten aan ambtelijke monden ontsnapt toen kijkers hun ongeloof uitschreeuwden na de Pano-uitzending over de strategische voorraad mondkapjes die gewezen minister Maggie De Block (Open VLD) liet verbranden. Die langer opslaan vond ze te duur en bovendien had ze geen geld veil om een nieuwe voorraad aan te leggen. Ambtenaren weten dat bijna elke ministeriële beslissing – tenzij de uitrusting en de lonen van de eigen kabinetten – sinds 2008 met dezelfde bekrompen mentaliteit en miskenning van toekomstige gevaren werd genomen. Ambtenaren wisten al jaren dat elke regering sinds 2008 daardoor naliet de burgers te beschermen tegen misdadigers, natuurrampen, aanslagen, epidemieën, fijnstof, zelfdodingen, geestelijk lijden, armoede en verkeersongevallen, om maar enkele te noemen.

‘Het is wat het is’, zei De Block, die geen ontslag als minister kon nemen omdat ze het al niet meer is. Het zal haar hoedanook blijven achtervolgen. Maar natuurlijk nam ze die beslissingen niet zelf. Het werd haar ingefluisterd door haar kabinetschef. Een van de honderden ‘souffleurs van de Wetstraat’, zoals de politieke wetenschapper Pieter Moens (UGent) ze noemt.

Aan De Blocks voormalige kabinetschef zal niets blijven kleven. Misschien zit hij alweer op een ander kabinet. Daarvoor moet je immers niet slagen in een assessment. Gelukkig voor hem, want hij mislukte keer op keer in zijn poging directeur-generaal van de afdeling gezondheidszorg bij het Riziv te worden. Een post, die tot in 2018 ingevuld werd door Ri De Ridder. Die – de geschiedenis kan ironisch zijn – onderbrak zijn pensioen om kabinetschef van Vandenbroucke, nu minister van Volksgezondheid, te worden. Het zal alle ambtenaren die bij Volksgezondheid werken als muziek in de oren klinken. Ri is net als zijn baas geen man van halfbakken ideetjes, gaat respectvol om met administraties en hoeft niets meer te bewijzen.

En mocht je nu denken, Van Massenhove is natuurlijk uiterst lief voor zijn vroegere baas: Frank Vandenbroucke spreekt al jaren niet meer met mij. Misschien moet ik op een vrijdagavond eens een met veel zuchten doorspekt telefoontje naar Ine Van Wymersch doen.

 

Naschrift

Deze tekst verscheen als column in De Tijd van 17 oktober 2020.

Video A Sigh

Jan Keij schreef een intrigerend boek over Levinas.