Chega de representar
O que nós não queremos ser
Não vamos nos transformar
Num casal clichê do clichê

Clichê Do Clichê, Vinicius Cantuária, Vinicius, 2001

Het is u zonder twijfel al voorgevallen: u hebt dat Ikeastuk bijna helemaal in elkaar en dan blijkt u die essentiële schroef van stap 2 overgeslagen te hebben. Of u moet die succulente parmaham zonder cavaillon eten omdat die niet rijkelijk rijp is zoals uw wijkwinkelier u zo overtuigend voorspelde maar ruikbaar rot. Zeg u dan dat De Privé niet werkt? Neen? Waarom zegt u dan wel De Overheid werkt niet, als u het verkeerde formulier krijgt van onze FOD of als de stadsdienst er drie dagen over doet om op uw informatievraag te antwoorden?

Natuurlijk bestaat De Privé niet. Als het reisagentschap uw reis verknoeit, is dat de fout van dat agentschap en moet u dat de verzekeringsmaatschappij niet aanrekenen. Maar evengoed bestaat ook De Overheid niet. Als u naar het postkantoor moet om een aangetekende brief op te halen van de FOD Financiën die bijkomende inlichtingen wil over uw belastingaangifte die ze perfect hadden kunnen mailen, zegt dat iets over de FOD Financiën maar niets over de Vlaamse overheid.

Als u lang in de rij moet staan bij BPost, geeft dat aan dat De Overheid niet werkt? Of eerder dat er toevallig veel volk is. Is het niet opmerkelijk dat wanneer we in de rij staan bij een overheidsdienst we dat wijten aan inefficiëntie terwijl een kwartier in de rij staan bij de bakker een bewijs is dat hij de heerlijke chocoladecroissants van de stad verkoopt?

De mensen van de FOD Financiën willen overigens ook af van die tonnen aangetekende brieven maar de wetgever vertikt het al jaren om die rechtsregels een 21ste-eeuwse invulling te geven. En dat is toch typisch voor De Overheid, zult u me voor de voeten gooien. Het spijt me u te moeten tegenspreken. Al mijn vrienden bij Grote Bedrijven zeggen me dat het bij hen even lang duurt om totaal achterhaalde regeltjes te schrappen, zelfs wanneer die hun klanten danig op de zenuwen werken. En om het opgeven van die aftandse plichtplegingen aan te vragen moet u er niet zelden dezelfde geijkte formulieren invullen, in zevenvoud natuurlijk, die u steevast bij de overheid vindt. Bureaucratie en regelmoedeloosheid zijn niet het prerogatief van de publieke sector maar het gevolg van de grootte van de organisatie. De helft van de wereldbevolking weet het al eeuwen: size does matter. Zelfs de druk van de markt of de macht van een belangengroep vermag weinig tegen de inertie van grote tankers of ze nu publiek of privé zijn.

Nu blijkt dat we ons vergist hebben. De Privé bestaat wel. Toen het beheer van het eerste Forensisch Psychiatrisch Centrum van ons land toevertrouwd werd aan het consortium Sodexo-Parnassia en niet aan het Platform Forensisch Psychiatrisch Centrum, klonk vanuit de sociale sector, met de hysterische toon die we nog kennen van de tijd dat de Partij van de Arbeid Noord-Korea als modelstaat vereerde, de pathetische kreet “laat zorg nooit in de handen van De Privé komen’. Want natuurlijk komt bij De Privé de winst altijd op de eerste plaats en moet de zorg vanzelf aan kwaliteit inboeten. En dat bleek al direct, stelde men, want Sodexo-Parnassia voorziet maar zeven welzijnswerkers per gedetineerde, het Platform tien. Maar blijkbaar vindt de regering zeven genoeg. Et alors?

En zijn we zo zeker dat zorg de eerste zorg is wanneer de privé de zaak niet regelt? Je kan toch bezwaarlijk stellen dat de kwaliteit van de zorg in onze overbevolkte gevangenissen boven alle kritiek staat? En die zijn vooralsnog niet in handen van De Privé. Tekort aan kwaliteit hangt niet af van het feit dat de dienst beheerd wordt door een privé-, publieke of non-profitorganisatie maar van de normering en de doeltreffendheid van de controle. Als wetenschappers vinden dat voor een Forensisch Psychiatrisch Centrum tien begeleiders de norm hoort te zijn, dan moet de regering als regelgever of als regisseur bekritiseerd worden en niet de concurrent. De kritiek van de sociale sector heeft verdacht veel weg van closed shopgedrag, een poging om de ganse zorgmarkt voor zich op te eisen.

En zou het ook niet kunnen dat de regering meer vertrouwen heeft in het management van Sodexo-Parnassia? Het management laat in veel non-profitorganisaties te wensen over. Management is er nog een beladen term. “Managers zijn mensen die andere mensen buitengooien”, kreeg ik ooit in een niet eens kleine instelling te horen. De grote energie wordt vooral besteed aan de zeer toe te juichen sociale reflex maar niet zelden wordt pas in laatste instantie aan leiding en leiderschap gedacht. En dus wordt de sociale assistent die een avondcursus boekhouden heeft gevolgd, directeur. Hij verdient respect voor zijn inzet maar het is zelden een goede zaak voor de zorgvragers, voor hemzelf en zijn personeel.

De zorgsector toont zich een slecht verliezer door te gaan zwaaien met het cliché van winsthongerige privébedrijven die zich niets aantrekken van ordentelijke zorg. Sommige gemeenplaatsen hebben een grond van waarheid maar dit huizenhoge cliché hoort in dezelfde vuilbak waar u “De Overheid werkt niet” zou moeten in kieperen.

Deze blog verscheen als column in De Tijd van 10 mei 2014.

Clip Clichê Do Clichê: http://tinyurl.com/mtl84kq

Naschrift

Op twitter was er nogal wat te doen over deze column.
In een column met 850 woorden kun je moeilijk zeer genuanceerd zijn, en op twitter is het nog moeilijker, daarom een paar verduidelijkingen:
1. Ik heb geen kritiek geformuleerd op het Platform Forensisch Psychiatrisch Centrum. Zij speelden het spel ook sportief door niet in beroep te gaan tegen de federale beslissing.
2. Ik vind niet dat alle non-profit-organisaties slecht gemanaged worden. De grotere kunnen best de vergelijking met overheidsdiensten en privé-bedrijven aan. Maar de verhalen die ik krijg via mail, sociale media en na mijn presentaties liegen er niet om.