Mijn leven is totaal ontwricht,
ik voel me overboord gegooid,
vandaag las ik dit nieuwsbericht:
“De bom valt nooit.”
Maar zal de bom echt niet vallen?
Wat moeten we dan met z’n allen?
Zolang een toekomst ons ontbrak
leefden wij dood op ons gemak.
De Bom Valt Nooit, Herman van Veen – Single, 1983

Op 20 januari 1981, een maand na de moord op John Lennon, legde Ronald Reagan de eed af als veertigste president van de Verenigde Staten. Hij straalde. Zoals Margareth Thatcher had gestraald anderhalf jaar eerder toen ze Prime Minister werd.

Mijn generatie baalde. Onze jeugd had zich afgespeeld in de swinging sixties. Alles kon alleen maar beter worden. Economische crisissen waren iets van het verleden. In 1969 werd met ongeloof teruggeblikt op de beurscrash, die zich 40 jaar eerder had voltrokken. De toekomst was van een verblinding waar geen zonnebril tegenop kon. Je had alleen liefde nodig. Vietnam, het neerslaan van de Praagse Lente en Altamont waren taaie restanten van een achterllijk verleden waar we ons weldra zouden van ontdoen. De eerste oliecrisis van 1973 was dus geen reden om te kniezen maar om met bloemen in het weelderige haar, met veelkleurige fietsen en met horden kinderen de autostrades te bezetten.

Maar het tij keerde. De zwellende werkloosheid sloopte één na één de kleuren van onze jeugd. Met de komst van de diabolische tandem Reagan-Thatcher werd het helemaal zwart voor onze ogen. Het totale gebrek aan barmhartigheid stoorde ons maar het was vooral de bom die ons wakker hield. In die tijden kreeg alleen Het Simplistisch Verbond en Spitting Image ons nog aan het lachen, zij het grimmig. Genesis maakte een Spitting Image-video waarin een zich misselijk voelende Reagan zich vergist van knop: in plaats van Nurse duwt hij op Nuke. 

Voor ons was het geen grap maar bittere ernst, want we hadden Reagan tijdens een microfoontest horen zeggen: “Mede-Amerikanen, ik ben blij dat ik u vandaag kan vertellen dat ik wetgeving heb getekend die Rusland voor eeuwig vogelvrij zal verklaren. We beginnen over vijf minuten met bombarderen.”

We veranderden van garderobe – het zwart van Joy Division vulde onze kleerkast – en van levensverwachting. De wereld was niet langer ons huis. Ons huis werd de wereld. We plooiden ons terug op gezin en hobby. De meesten pasten op de kinderen, een minderheid paste voor kinderen, die toch alleen de ontberingen van een nucleaire winter zouden kennen.

Toen kwam het bericht dat de bom niet zou vallen. “Het keerde heel ons leven om en brengt paniek in onze tent. Wij hielden zo van onze bom. we waren zo aan hem gewend.” We waren niet klaar voor de toekomst. De bom had ons denken verlamd.

Zijn we in deze tijden verlost van de bom die ons weerhoudt om de toekomst voor te bereiden? Blijkbaar moeten eerst de loonkosten drastisch dalen, of moet er een vermogensbelasting komen of moeten alle bevoegdheden naar de regio’s. Dan pas kan men beginnen met toekomstdenken. Alsof het probleem van de westerse desindustrialisering wegsmelt als de loonkosten met 14% dalen, alsof de armoede halveert als de rijken minder rijk zijn en alsof we filevrij zijn na de installatie van Vlaanderen Vrijstaat. Het zijn mentale bermbommen die ons beletten de weg naar de 21e eeuw in te slaan.

Van een Moeder Aller Verkiezingen zou je verwachten dat ze bevalt van tientallen visies op de toekomst. Maar het leek eerder alsof ze zich verschanst had in de teletijdmachine van Professor Barabas, van waaruit ze alle politieke partijen terugflitste naar de Reaganjaren – die schijnbaar eenvoudige wereld die of goed/slecht en of rechts/links is – om inspiratie op te doen voor hun programma’s. Die, hoe kan het anders, dus bulken van bommen die hen beletten na te denken over een stralende toekomst.

Die bommen, tijdens de verkiezingscampagne in gereedheid gebracht, gaan niet vanzelf weg. En al zijn ze niet ontploft, ze zullen slachtoffers maken. Vooral bij de aankomende generaties. Net zoals in de Reaganperiode wil niemand als eerste ontwapenen. De Andere, niet zijzelf, moet zichzelf ontmijnen. Ieder beweging van de Andere wordt bespied, vanuit de veilige ideologische cocon en vanachter de taalgrens. De burger wacht, vermoedt dat een onzekere toekomst hem wacht en verschanst zich in dezelfde slachtofferrol waarin de politieke partijen zich zo veilig voelen. Wat kan je de burger verwijten die, als hij in het kieshokje op zoek gaat naar een Imagine knop, moet vaststellen dat hij alleen kan kiezen tussen Nurse en Nuke?

Herman van Veen – De bom valt nooit http://tinyurl.com/p9v25vd
Genesis – Land Of Confusion http://tinyurl.com/423r6lu
Timbuk 3 – The Future’s So Bright I Gotta Wear Shades http://tinyurl.com/qeueaos
The Beatles – All You Need Is Love http://tinyurl.com/mmthqxo
Spitting Image: Every Bomb You Drop: http://tinyurl.com/lbdbz44