Nice work if you can get it
And if you get it won’t you tell me how?

Nice work if you can get it, Billie Holiday, The complete Billie Holiday On Verve 1945-59

Begin 2005 legden we onze drie vakbonden uit wat we met de FOD van plan waren. Ze luisteren stilzwijgend naar onze plannen en zeiden daarna, uit gewoonte waarschijnlijk, dat ze er tegen waren. Ik stelde hen voor om het toch maar eens aan hun leden voor te leggen. Een paar weken later kwamen twee vakbonden ons melden dat ze de plannen zouden steunen. “Onze leden zeggen ons dat het management meer met hun geluk inzit dan de vakbond”, vertelden de voormannen van de christelijke en liberale vakbond me. De derde vakbond gaf toe dat ze dat van het geluk ook gehoord hadden maar men vond dat zij wel wisten wat goed was voor hun leden. Ze blijven zich tot op de dag van vandaag, ook na alle pluimpjes die onze mensen krijgen van media, pers en bevolking, tegen de verandering verzetten. “Jullie zijn toch zich de Algemene Centrale vóór en niet tegen de Openbare Diensten?”, vroeg ik hen. Het kordate antwoord: “we zijn altijd tegen de bazen.”

Het is een rode draad (no pun intended) die door de dichte gelederen van de socialistische beweging loopt. Meer dan een eeuw later valt de keuze tegen het revolutionair socialisme en voor het reformisme, de meeste socialisten, emotioneel nog altijd zwaar. Politiek gedoogt men de vrije markt en wanneer er regeringsverantwoordelijkheid gedragen wordt, wordt ze zelfs impliciet ondersteund, maar aanvaarden gaat te ver. De strijd tussen arbeid en kapitaal blijft de grondtoon van het denken, zelfs bij de meest gemodereerde sociaaldemocraat.

Rutger Bregman, nog altijd maar 27, stelt in zijn indrukwekkende boek De Geschiedenis van de Vooruitgang, op basis van massa’s feiten vast: “Het kapitalisme is een van de grootste uitvindingen in de geschiedenis van de mensheid. Het is de belangrijkste motor van de vooruitgang. Vrijhandel in goederen en diensten is de bron van rijkdom, vrijheid en beschaving”. Bregman was te gast op het recente congres van de SP.a maar het is zeer de vraag of deze boodschap is overgekomen.

Indien niet zal de partij blijven sukkelen met de spreidstand die haar nu al een paar decennia zuur opbreekt: walgen van wie groei creëert maar wel eisen dat de opbrengst ervan rechtmatig verspreid wordt over alle geledingen van de maatschappij. Het gevolg is dat de terechte vraag naar een rechtvaardige herverdeling schril en vals klinkt. Het is een ongemakkelijke houding die door een steeds groter deel van de bevolking als schijnheilig wordt ervaren en dus ongenadig wordt afgestraft in het stemlokaal.

De nieuwe fase in het kapitalisme dreigt nog meer onheil te veroorzaken in sociaaldemocratische rangen. Naast belastingen was werken in de linkse bijbel de geprefereerde manier om rijkdom te herverdelen. Door te werken kreeg iedereen een menswaardig loon waardoor men waardig kon leven. Werken is dus niet alleen een methode om in zijn materiële noden te voorzien maar ook de belangrijkste zingever. De socialistische droom was volledige tewerkstelling. Het werd zelfs nog in 2000 met zoveel woorden gezegd door Tony Blair.

Maar anno 2015 worden we geconfronteerd met een economisch herstel zonder bijkomende jobs. In de uitstekende reeks die hierover verscheen in De Standaard wordt als uitleg gegeven dat “digitale bedrijven steeds minder kapitaal en investeringen nodig hebben om financiële waarde te creëren. En daardoor ook steeds minder werknemers.”

Indien deze tendens zich doorzet verliest werken zijn functie als herverdeler en zingever. Voor steeds meer mensen, ook voor Bregman, staat het als een paal boven water dat we afstevenen op systemen van basisinkomen die mensen toelaten een alternatief voor hun zingeving te vinden in andere domeinen dan het werk.
De gigantische hamvraag blijft: hoe zal men de ongelijkheid bestrijden? Paul Krugsman liet verleden week op een internationaal vakbondscongres (De Tijd van 17 april) geen spaander heel van theorieën als “geen groei met grote ongelijkheid” en “streven naar gelijkheid hindert de groei” maar hij sprak zich wel ondubbelzinnig uit voor verregaande herverdeling. “Hoe ongelijker de samenleving, hoe gepolariseerder de politiek en hoe groter de kans dat je de verkeerde beleid voert voor de bevolking.”

De sociaaldemocratie zal, wil ze overleven in de 21e eeuw, haar oude vormen en gedachten moeten afslachten, de gereguleerde duurzame groei omhelzen en op zoek gaan naar nieuwe herverdelingsmechanismen . Maar zij niet alleen, ook liberalen die zich de ideeën van Adam Smith nog herinneren en weten dat ook hij tegenstander was van groeiende ongelijkheid, zijn aan diepgaand denkwerk toe. Bregman ziet noch voor het socialisme noch voor het liberalisme enige toekomst. Zijn kurkdroge analyse: ” ideologie is geseculariseerde godsdienst”. Zou ook geseculariseerde godsdienst opium voor het volk zijn?

Naschrift

Deze column verscheen het eerst in De Tijd van 25 april 2015.

Video Nice work if you can get it, Billie Holiday: http://tinyurl.com/l5yktm

Kurt Overbergh vertelde terecht in zijn vele interviews dat Billie Holiday een uitzonderlijke zangeres was maar poneerde ook dat er daarom erg weinig coverversies van haar songs bestaan. Dat lijkt me een erg boude uitspraak.
Tenzij Kurt het uitsluitend over de songs heeft die Billie zelf schreef want die zijn op één hand te tellen. En dan nog: Van “Don’t Explain” vond ik 44 coverversies. Daar zitten mensen tussen zoals Nina Simone, Molly Johnson, Etta James, Abbey Lincoln en Dee Dee Bridgewater, toch niet de minsten. Van “Fine And Mellow” vond ik covers van Nina Simone, Molly Johnson, Etta James, Alberta Hunter, Lou Rawls en Tony Bennett.
Nog eentje: Van het magnifieke “God Bless The Child” is het aantal versies gewoon niet te tellen.
Veel jazzfestivals gaan er niet door waar haar signaturesong “Strange Fruit” (geschreven door Lewis Allan) op geen enkel repertoire staat. Ik hou bijzonder van de versies van Cassandra Wilson, die het nummer al op haar New Moon Daughter album vertolkte, en dit jaar een nieuwe versie opnam voor het Billie Holiday hommagealbum Coming Forth By Day. Voor de die-hards: mis de versie van Laïka Fatien (Op Misery) en Dominique Magloire (op Travelin’ Light With Billie) niet.