For all the world to see
When you’re out of time
This bad apple’s no friend of mine
Bad Apple, Tribes, Baby, 2012

“Tim Cook is goed op weg een betere Apple-CEO te worden dan Steve Jobs ooit was”, schreef Roland Meeus verleden week in De Morgen. Voordien waren gelijkaardige van verwondering bolstaande berichten te lezen in de Angelsaksische economische pers, waar men, toen de opvolger van Jobs aantrad, zeer gereserveerd reageerde. “Too many Cooks spoil the soup”, poneerde indertijd een uit zijn driedelig pak barstende econoom in een businessprogramma van CNN.

In de Amerikaanse pers krijgt Cook goede kritieken voor zijn uitstekende financiële resultaten. Meeus daarentegen had terecht eerder oog voor de culturele verschillen tussen de twee CEO’s. “De ware kracht van Cook is dat hij, als leider en persoon, uitgesproken níét Steve Jobs is. Hij heeft een conservatiever profiel, verdeelt de podiumtijd tijdens productpresentaties tussen hemzelf en zijn luitenanten, en blijft zelf ver genoeg verwijderd van de activiteiten die de kern van Apple uitmaken: design, innovatie en marketing.”, schrijft hij.

Het enige verkeerde woord in die paragraaf is “conservatief”. Hoe contra-intuïtief het ook klinkt, Jobs was de ouderwetse manager. Ja, hij dacht out of the box. Maar dat zorgde er net voor dat vele anderen in het bedrijf dat niet konden. Jobs was één van de laatste nazaten van Frederick Winslow Taylor, die op het einde van de negentiende eeuw arbeid in verschillende deeloperaties opsplitste. Elke arbeider kreeg gedetailleerde instructies. De CEO moest er op toezien dat de opgelegde taken zorgvuldig uitgevoerd werden. Het Taylorisme, met als extreme uitloper de loopband, zorgde voor buitengewone resultaten in een industriële omgeving en werd daardoor een TINA-managementsdoctrine. Er was geen alternatief. Dus werd het later ook, als vanzelf, in de diensteneconomie en in de kenniseconomie ingevoerd.

En dus doken het soort managers die zich gedragen als alwetende genieën ook op in bedrijven waar het niet meer bulkt van ongeschoolde werknemers, zoals in Taylors tijd, maar van hoogopgeleide, mondige en gretige medewerkers. Een beroemde ex-medewerker van Jobs vertelde me ooit dat , toen Jobs, tussen zijn Appleperiodes in, baas was van Next, hij en zijn team een oplossing zochten voor een toepassing die zo ingewikkeld was dat ze het niet aan de straatstenen kwijt kregen. Het team vond een oplossing in drie korte stappen. Beretrots werd het aan Jobs uitgelegd die flegmatiek en uit de hoogte “twee stappen te veel” mompelde en, hen verbijsterd achterlatend, de volgende ruimte inbeende om ook daar een idee in aanbouw af te branden.

Cook is buitengewoon intelligent. Hij weet drommels goed dat de nieuwe Apple-producten niet door zijn briljante inzichten zullen ontwikkeld worden maar door gebruik te maken van alle intelligentie die in en rond zijn bedrijf te vinden is. Meer zelfs, hij weet dat zijn aanwezigheid mensen er net van weerhoudt om met de op het eerste oog meest absurde ideeën op de proppen te komen want hij blijft de man “that hires and fires”. Dan toon je je als werknemer liever van je zogezegd verstandigste kant. Terwijl totaal nieuwe producten er alleen maar komen wanneer je iedereen toelaat het heel ver van de doos te gaan zoeken. Dus vind je Cook niet op technische vergaderingen. Hij geeft mensen, binnen de bedrijfsstrategie, carte blanche maar neemt wel zelf de verantwoordelijkheid wanneer het verkeerd loopt.

Cook is een pak authentieker dan Jobs. Zelfs in het Amerika van vandaag is het voor managers even heikel om uit de kast te komen als voor Belgische profvoetballers. Cook is de enige manager van een groot Amerikaans bedrijf die er moeiteloos voor uit komt gay te zijn. Vele managers doen hopeloze pogingen om menselijk en genereus over te komen. Cook bood Jobs een deel van zijn lever aan, toen bleek dat enkel een transplantatie hem nog levenskansen bood. Natuurlijk is men bij Apple blij met Cooks resultaten. Anders joelden de aandeelhouders hem wel weg. Maar trots is men op de werkvloer vooral op zijn authenticiteit en zijn menselijke betrokkenheid, door hem echt beleden waarden die uitstralen op alle Appleliers.

Toch is het erg twijfelachtig dat Cook ooit de bijna sektarische bewondering zal te beurt vallen die Jobs al bij het leven kreeg. Mensen vallen voor op Hollywoodmythes geboetseerde helden die helemaal op hun eentje de wereld veranderen. Steve Jobs in zijn zwarte rolkraagtrui die ons van saaie computers verloste was het hedendaagse equivalent van John Wayne met de witte stetson die eigenhandig een stad outlawvrij maakte. Cook pakt minder goed op scherm en papier en dus prefereren de media de Jobsen boven de Cooks. Die verkopen beter. Zo blijft de overheersende indruk dat een manager die beslist beter is dan een manager die er voor zorgt dat de beste beslissing genomen wordt.

Niet alleen in redactielokalen houdt het verouderde beeld van de Hero-CEO stand. Het is alom aanwezig in assessmentruimtes waar naar nieuwe CEO’s gezocht wordt. Onlangs kreeg ik op een internationaal congres de vraag: “Hoe ben jij met al die non-conformistische ideeën aan je job geraakt?” Met mijn antwoord kreeg ik de zaal plat. “Door te liegen. Anders kreeg ik nooit de job.”

Alleen, het is niet grappig. Het is tragisch. De Hero-CEO is een bron van ongeluk voor zijn mensen én voor zijn organisatie. Sonja Lyubomirsky, die het gedrag van honderden managers in de USA onderzocht, kwam tot de vaststelling dat door deze rekruteringspolitiek er bovenmatig veel narcistische CEO’s de plak blijven zwaaien in ondernemingen, overheidsbedrijven en non-profitorganisaties. Ze vinden hun ego belangrijker dan de belangen van het bedrijf. Ze krijgen liever gelijk op de vele vergaderingen die ze bijwonen (“anders nemen die idioten daar verkeerde beslissingen”) dan toegeven dat iemand anders een beter idee heeft. Dat aan de belangrijke onderneming ter wereld een persoon aan het hoofd staat die het helemaal anders doet én fantastische resultaten haalt is hartverwarmend en hopelijk ook een oogopener.

“We need more Jobs. More Steve Jobs”, zegde president Obama ooit. Hij vergist zich. We hebben meer Cooks nodig. Too many cooks don’t spoil the soup. Ze maken nieuwe gerechten.

Deze column verscheen, in korte versie, in De Tijd van zaterdag 20 juni 2015. Dit is de longread.

Video Tribes – Bad Apple: http://tinyurl.com/p87umq8
Longread “Tim Cook is goed op weg een betere Apple-CEO te worden dan Steve Jobs ooit was” De Morgen (jammer genoeg alleen voor abonnees) : http://tinyurl.com/p46wxp2