I don’t like drinking, but drinking loves me

Song For The Functioning Alcoholic, Babybird, The Pleasures Of Self Destruction, 2011

In de Volkskrant van 22 februari stond een hallucinant stuk over de onthutsende epidemie van gevaarlijke illegale alcohol, in de volksmond “Oplosan”, in Indonesië, het grootste moslimland ter wereld. In één weekeinde stierven er in Yogyakarta alleen al 26 studenten na het drinken van “tijgermelk”. De kranten schrijven er nog amper over omdat oplosandoden even gewoon zijn als doden in het verkeer. De illegale alcoholproductie schoot heel snel de hoogte in nadat in januari 2015 de verkoop van bier in kleine buurtwinkelier verboden werd. Het bier in supermarkten en in cafés is voor de meeste Indonesiërs onbetaalbaar, dus kopen ze oplosan en sterven bij bosjes.

De situatie dreigt nog pregnanter te worden want in het parlement ligt een prioritair wetsvoorstel klaar dat een totaal alcoholverbod instelt. De initiatiefnemers zijn leden van twee islamitische partijen. De jeugd drinkt, poneren ze want 0,12 procent van kinderen onder 18 jaar dronk al eens alcohol. Voor zo’n percentage zou Maggie De Block onmiddellijk tekenen maar in Indonesië wordt dat alcohol-noodtoestand genoemd.

Een eeuw na het invoeren van de drooglegging in de Verenigde Staten, die Lisa McGirr in haar boek The War On Alcohol één van de rampzaligste beslissingen in de Amerikaanse geschiedenis noemt, gaat Indonesië dezelfde weg op. Het ligt voor de hand om zuiver godsdienstige motieven achter de alcoholverboden te zoeken maar dat is slechts een gedeeltelijke uitleg.

In Indonesië wordt het wetsvoorstel niet als een moslimprogrammapunt ervaren want het vindt ook genade in de ogen van christenen, boeddhisten en hindoes. Ook in de VS sloeg een bijzonder bonte coalitie de handen in elkaar voor de totstandkoming van de Prohibition. Natuurlijk zaten daar heel wat rijke, van morele superioriteit druipende Wasps (White Anglo-Saxon Protestants) tussen, zoals Charles Eliot, president van de Harvard University, die geloofde dat alcohol naar de teloorgang van het witte ras zou leiden, maar ook een suffragette zoals Elisabeth Tilton.

Als vrijwilligster in wijken waar Ierse migranten in krotten samengeperst werden, zag ze de ravage die alcohol er aanrichtte en werd een fervent voorstander van een alcoholverbod. Haar afkeur voor alcohol werd natuurlijk niet getemperd door de houding van de brouwerijen die bang waren dat vrouwen op Anti-Saloon Leaguepolitici zouden stemmen en daarom alle tegenstanders van het vrouwenstemrecht rijkelijk van fondsen voorzagen.

Bierproducenten waren de uitzondering: de meeste fabrieksbazen waren anti-alcohol. Ze zagen met lede ogen de lege maandagse fabriekshallen aan. Hun werknemers, Ierse, Duitse en Poolse migranten, sliepen hun roes tot diep in de Blue Monday uit. En met het geld dat ze aan drank uitgaven, konden beter hun producten gekocht worden, redeneerden ze.

Hoe heftig hun afkeer voor alcohol ook was, toch waren de anti-alcoholisten erg verdeeld. De Progressieven wilden een landelijke oplossing via een grondwetherziening (het latere Amendment 18). Conservatieven, zoals William Taft, rechter bij het Supreme Court, waren doodsbang voor een te sterke centrale staat. “Voor het controleren van een nationale drooglegging zullen nog horden nieuwe controleurs nodig zijn en we hebben al honderdduizenden federale ambtenaren!”, schrijft hij aan Tilton, die er niet van onder de indruk is. Hun discussie is tot op vandaag nog levendig aanwezig in de Amerikaanse politiek.

Het 18^e Amendement zou er nooit gekomen zijn zonder de eerste wereldoorlog, stelt Girr. Frankrijk verbood de verkoop van absynthe op de eerste oorlogsdag. In Rusland kon je geen wodka meer kopen in de kleine winkeltjes en in Oostenrijk en Engeland werden de openingsuren van de cafés ingeperkt. De Amerikaanse alcoholbestrijders rekruteerden nieuwe medestanders met hun standpunt dat America achter het progressieve Europa aanhinkte.

De Prohibitisten mengden de anti-migrantengevoelens met het chauvinisme dat in 1916 oplaaide toen ook de USA aan de oorlog deelnam. “We moeten onze bevolking opdelen in patriotten en sympathisanten van de vijand door de on-Amerikaanse, pro-Duitse, misdaad producerende, jeugd corrumperende, familie opbrekende alcoholhandel te verbieden,” kon je lezen in pamfletten van de Anti-Saloon League. Een mooi voorbeeld hoe anti-migratiegevoelens gebruikt worden om een politieke agenda uit te voeren, iets wat heden ten dage in ons Verlicht Westen vanzelfsprekend niet meer mogelijk is.

De drooglegging duurde 13 jaar. De steeds driestere en groter wordende Ku Klux Klan gebruikte het alcoholverbod om straffeloos zwarte joints aan te vallen. Gevangenissen moesten bijgebouwd voor de duizenden alcoholovertreders (toen al was de gevangenisbevolking vooral arm en/of zwart). Illegale alcoholproducenten werden rijk en professioneel. De Georganiseerde Misdaad was een feit. Hij zou zijn actiegebied tot drugs uitbreiden en de Amerikaanse binnensteden nog een ganse eeuw terroriseren. Politici en ambtenaren gaven zich over aan nooit geziene corruptie. Maar vooral, de War on Alhohol verminderde de consumptie van alcohol niet, net zoals de War on Drugs de consumptie van drugs niet vermindert. De academische en politieke consensus in Amerika nu, zegt Girr, is dat de drooglegging een morele kruistocht was die alleen ellende voortbracht. Dat inzicht, zegt ze, is er nog niet voor de War on Drugs.

De enorme aanhang voor de drooglegging was in 1933 helemaal weggesmolten. President Roosevelt verklaarde: “Het is tijd om iets aan het bier te doen” en schrapte met één pennentrek en zonder enige weerstand het idiootste gedragsexperiment dat Amerika ooit kende.

Naschrift

Deze tekst verscheen als column in De Tijd van 27 februari 2016.

De videoclip van Babybird: https://www.youtube.com/watch?v=_bD3a3q9mWs

De keuzeweelde voor de muziek was deze keer roesverwekkend. Wat ik ook had kunnen kiezen:

Art Brut – Alcoholics Unanimous https://www.youtube.com/watch?v=OaHV4ysxjIU

David Byrne – The Man Who Loved Beer: https://www.youtube.com/watch?v=4u_p0Kksc64

Bap Kennedy – On The Mighty Ocean Of Alcohol: https://www.youtube.com/watch?v=Q_BgH_23Ltk

Kinks – Demon Alcohol (met schitterende cartoon):  https://www.youtube.com/watch?v=Lh4h1Cx2E0M

Gomez – Chasing Ghosts With Alcohol: https://www.youtube.com/watch?v=eWU7pHpjE20

Gogol Bordello – Alcohol: https://www.youtube.com/watch?v=5fmZCve025Q

The Andrew Sisters – Beer Barrel Polka: https://www.youtube.com/watch?v=xnGEX72AToU

Kevin Fowler – Beer Me: https://www.youtube.com/watch?v=ALMcwX-JM6g

Ry Cooder – One Cat, One Vote, One Beer: https://www.youtube.com/watch?v=QSwzjD0L4co

Slim Dusty – Pub With No Beer: https://www.youtube.com/watch?v=7cKPchRDaVM

Bobbejaan Schoepen hoorde het singletje van Slim Dusty toen hij ein jaren vijftig in Engeland was. Hij maakte het beroemd in ons land met Café Zonder Bier. Hij nam het ook in het Engels op voor  De Ordonnans, een film die in 1962 is opgenomen: https://www.youtube.com/watch?v=ZDGFxdwdvoM

In 1999 maakte Dead Man Ray een soundtrack bij de film en nam ook een versie van Pub With No Beer op: http://tinyurl.com/jaseydx

Lisa McGirr ziet alleen maar nadelen in de drooglegging. Er was één positief gevolg van al die ellende: de jazz floreerde in de speakeasy, de plek waar illegale alcohol genuttigd werd. In de Cottom Club en vele andere Harlemse jazzkroegen konden jonge zwarte musici experimenteren in een genre die hen heel snel zou voeren naar de meest prestigieuze podia, die vroeger alleen toegankelijk waren voor brave blanke muzikanten.

Tijdens de country blues boom van de 1920’s and 1930’s was de drooglegging een geleifd thema. De tekst van Bootleggers’ Blues van de Mississippi Sheiks https://www.youtube.com/watch?v=oADsyFEz7aU spreekt boekdelen:

Bag of whiskey on my back
And the sheriff is on my track
I’m gonna make it through the world
If I can

I’d take your worst to go my bail
‘Ruther to go to the county jail
You better make it through the world
If you can

If you can, if you can
You better make it through the world
If you can

If you want to have to leave home
You just stick wit’ a bottle of corn
You have to make it through the world
If you can

You may think they’s doin’ you wrong
But they’ll send ya to the county farm
You better make it through the world
If you can

Het verhaal rond Jake Leg Blues is hallucinant: https://www.youtube.com/watch?v=2COwe6-yLvg

In het zuiden van de USA werd al lang een “Jake Ginger” verkocht, niet als alcohol maar als middel tegen maagklachten. Maar tijdens de drooglegging werd die drank door bootleggers aangelengd met stoffen die tot ernstige zenuwschade leidden. Ernstige Jake Gingerdrinkers kon je herkennen aan de manier waarop ze met met hun voeten sleepten.

Memorabele versie van Jake Leg Blues door Willie “Poor Boy” Lofton: https://www.youtube.com/watch?v=wB4Ii4p3xts

De hedendaagse Jake Leg Jug Band vinden in die periode niet alleen inspiratie voor hun naam maar ook hun repertoire: http://www.thejakelegjugband.com/