I don’t think it’s funny no more

Cracking Up, Nick Lowe, 1979

Op 1 juni 2002 dacht ik even dat ik niet de baas van een ministerie maar van een gevangenis was geworden. Een overenthousiaste ambtenaar schonk me een niet te tillen sleutelbos en legde me in mitrailleurtempo uit waarvoor die sleutels allemaal dienden. Ik was hem na drie zinnen kwijt, maar knikte vriendelijk. Tot dat ene woord viel. “Decemberkast”. Er was geen januari- of junikast, bleek na navraag. Enkel een decemberkast. Waarom die kast zo’n naam toegevallen was, kon de goedmoedige man me niet uitleggen.

Toen ik kast openmaakte, kreeg ik een lading kartonnen dozen vol Gsm’s over me. Er zat ook (goede) wijn in de kasten, en boeken over dingen die niets met sociale zekerheid te maken hadden en hopen kalenderblokken met jaartallen uit de vorige eeuw. De Gsm’s waren waardeloos, zeiden mijn IT-mensen me. Ze waren totaal verouderd en konden enkel nog als slagwapen dienen.

Die wijn, die kalenders en die Gsm’s waren allemaal zonder fout in de maand december aangekocht. Er was nog geld over en dat moest snel uitgegeven worden want als de begrotingsminister dat in de mot kreeg, zou er flink geknipt worden in de kredieten van het volgend jaar. Ik zwoor een dure eed dat ik me nooit tot dit soort spelletjes met belastinggeld zou verlagen en dat ik me nog meer dan voorheen zou inzetten voor de totstandkoming van een systeem van bestuursovereenkomsten. In plaats van het jaarlijkse verstoppertje spelen tussen administratie en de regering bij de opmaak van de regering, met decemberaankopen en onvermijdelijk wederzijds wantrouwen tot gevolg, zou een open gesprek tussen iedere administratie en zijn voogdijminister leiden tot meerjarige afspraken waarin vastligt wat van de administratie verwacht wordt en wat de beloofde kredieten zouden zijn.

De afgelopen maanden werden tussen alle Federale Overheidsdiensten (FOD’s) en hun ministers bestuursovereenkomsten afgesloten. Dus zou ik nu een verrukte topambtenaar moeten zijn. Maar ik moet u bekennen dat ik diep ongelukkig ben. Niet omwille van de inhoud van het akkoord, en zeker niet omwille van de houding van de voogdijminister. Het is dat geen enkele regering zich houdt aan afspraken over de beschikbare kredieten. Op 1 januari kregen we te horen welke kredieten ons dit jaar waren toegestaan. We pasten de prognoses en het ontwerp van de bestuursovereenkomst aan.

Medio februari besliste de regering dat bij de administraties, bovenop de immense besparingen die de laatste jaren zijn opgelegd, nog eens 800 miljoen euro afgepitst moest worden. Over hoeveel miljoenen het bij ons zal gaan weten we nog niet, maar dat de bestuursovereenkomst serieus in het gedrang zal komen, dat weten we nu al met absolute zekerheid. De regering brak zijn woord na zes weken. Een record.

Natuurlijk zal u nu denken dat de regering de 2,2 miljard euro die hij zich te rijk heeft gerekend, wel ergens moet vinden. Neen, die extra 800 miljoen besparing werd beslist vóór de regering van dat 2,2 miljard euro begrotingstekort afwist.

De regering laat zich bij zijn zoektocht naar de 800 miljoen euro leiden door een eigengemaakte berekening van de onderbenutting bij de FOD’s. De kredieten die een FOD in 2015 niet uitgaf, worden in 2016 weggeknipt. Dit zou aannemelijk klinken als je vergeet dat de FOD’s in september 2015 te horen kregen dat er geen facturen meer mochten betaald worden tenzij ze niet samendrukbaar waren (lees: niet kunnen uitgesteld worden). Het werd ons dus verboden onze kredieten uit te geven. En nu komt men doodleuk vertellen dat we die kredieten blijkbaar niet nodig hebben.

Paradoxaal genoeg, beloont de regering hiermee de potverteerders die hun decemberkast blijven aanvullen en bestraft hij de zuinige administraties.

Het is allemaal niet nieuw. Sedert mijn aantreden als topambtenaar word ik geconfronteerd met budgettaire newspeak als ankerprincipes, samendrukbare kosten, kredietbevriezingen, en “soezuts” (sous-utilisations), maar zo catastrofaal als dit jaar is het nog nooit geweest.

Bij ieder aantreden van een nieuwe regering putten de voorzitters van de FOD’s zich uit om ons grote begrip voor de noodzaak van besparingen te uiten en telkens vragen we met aandrang om ons reële kredieten te geven, die, ook al zijn ze laag, het ons mogelijk maken om een strategie op te zetten. En vooral om een strategie aan te houden, want anders krijgt de burger onvoldoende terug voor zijn belastinggeld. Telkens wordt het ons beloofd. Het gebeurt nooit.

Integendeel, het moment van kredietbevriezing komt steeds sneller. In 2009 viel de circulaire begin december binnen, in 2015 was het al medio september. Straks overvalt de budgettaire vrieskou ons al in juli. Misschien toch eens denken aan een junikast.

Naschrift

Deze tekst verscheen als column in De Tijd van 12 maart 2016

Video Cracking Up:  https://www.youtube.com/watch?v=fCBm_IESaVA

Nick Lowe, the Jesus of Cool van de pop, is een intrigerende persoonlijkheid. Kijk maar eens naar zijn pagina in Discogs http://tinyurl.com/zxb2soq en je ziet niet alleen een indrukwekkende discografie maar ook een ganse waslijst van bands waar hij lid van was. En dan ontbreekt nog de lijst van alle albums die hij producete.

Een schitterend overzicht van ’s mans werk en leven vind je op wikipedia: http://tinyurl.com/j9oc526

Lees het alleen al voor zijn woordspelletjes met Bowie en Fleetwood Mac.

Half A Boy And Half A Man was zijn grootste hit bij ons en dat is hij nog altijd. Hij wil geen oude zak zijn die zijn truukjes herhaalt. Zijn recente werk hoor je niet op de radio maar is even briljant als zijn bekende werk uit de jaren zeventig.