It sounded like the truth

It seemed the better way

It sounded like the truth

But it’s not the truth today

Seemed The Better Way, Leonard Cohen, You Want It Darker, 2016

Verleden week mocht ik bij de Belgo-Finse Businessassociatie een presentatie geven. Bij de walkingdinner vroeg een hooggeplaatste Finse diplomaat me of ik nog een ideologie aanhield. Hij had me zonder twijfel gegoogeld, want diplomaten stellen nooit zomaar een vraag. Ze geven zich ook niet snel bloot.

Maar deze charmante veertiger was anders. Hij riposteerde op mijn antwoord met ontwapenende openheid: “Ik ook niet. Ik hing vroeger een centrumrechtse partij aan maar nu ben ik er zeker van dat je met negentiende-eeuwse aannames de wereld alleen maar verkeerd kan interpreteren, laat staan dat je er iets kunt mee veranderen. Toen ik je bezig hoorde, dacht ik dat jij ook tot die conclusie moet zijn gekomen want je vertelt dingen die ideologisch rechts én dingen die gewoonlijk links genoemd worden.”

Een Vlaamse entrepreneur van een bliksemsnel groeiende start-up volgde het gesprek met stijgend plezier. “Ja, maar hij vertelt ook zaken waar noch een socialist, noch een liberaal zich raad mee weet”, schoof hij de Fin voor. “Jouw verhaal moet toch lastig zijn voor politici” vroeg hij me “Want die gaan toch bij elk idee direct na of het past bij hun ideologie om het vervolgens te omarmen of af te branden.”

Zonder te wachten op een antwoord ging hij door op zijn elan. “Dat is toch en reuzenprobleem in ons land. We hebben een regering nodig die én een dual income tax én een drastische loonlastenverlaging doorvoert, die én het overheidsbeslag naar beneden haalt én een armoedepolitiek voert. Maar we hebben ofwel een centrumlinkse regering die dwars gaat liggen als ze “loonlastenverlaging” hoort of ofwel een centrumrechtse regering die misselijk wordt van vermogensbelastingen. We hebben ministers die de waan van de dag een beetje proberen te managen. Maar politieke leiders zijn in geen velden te bekennen!” De diplomaat kuchte even en vroeg bedaard wat we vonden van de zalm.

Misschien gaat de uitbarsting zoals die van de start-up-entrepreneur een veertige diplomaat te ver maar voor jonge mensen is het inzicht dat ideologieën passé zijn een vanzelfsprekendheid. Waar breng je mensen onder op de schaal van rechts naar links die vinden dat vakbonden minder macht moeten krijgen, dat immigratie een cultuur verrijkt, dat politici corrupt zijn, dat de kloof tussen arm en rijk alsmaar groter wordt, dat geld en bankende wereld regeren, dat er te veel belastingen zijn, dat er te veel ambtenaren zijn, dat er te veel onrechtvaardigheid is, dat trouw zijn in een relatie essentieel is, dat ze geen probleem hebben met meisjes met hoofddoek en vooral dat ze auto’s, alcohol en drugs niet belangrijk vinden maar niet zonder muziek kunnen leven?

Deze resultaten uit de Generation What?-enquête geven duidelijk aan dat jongeren niet ideologisch zijn maar zeer uitgesproken. Politici regeren over een voor jonge mensen onbekend land. Het is dan ook niet te verwonderen dat hun vertrouwen in politici volstrekt zoek is.

Dat mocht ik nog eens ervaren toen deze week een groep hogeschoolstudenten onze FOD bezocht. Hun afkeer voor hoe politiek in ons land werkt was niet echt weggewerkt door de recente gebeurtenissen. Ik probeerde hen uit te leggen dat politiek een verschrikkelijk moeilijke stiel was. “Moeten we dan begrip opbrengen voor mensen die beslissen dat ze niet gaan beslissen?”, vroeg Steve me.

“Ik zeker niet”, riep Nathalie, “Je moet toch een stomme macho zijn om te denken dat je dagen en nachten aan een stuk kunt zitten vergaderen en dan nog een verstandige beslissing kan nemen? Iedere student die een nacht doorstak voor zijn examen weet hoe toch idioot zo’n gedrag is?” Ik vroeg me af of Nathalie die morgen het standpunt van Theo Compernolle in De Morgen had gelezen. “Honderden onderzoeken tonen aan dat gebrek aan slaap, zelfs al één te korte nacht, een duidelijke vermindering van intelligentie veroorzaakt: cognitieve, zowel als emotionele en sociale intelligentie”, stelt hij daar.

Geen idee ook of Steve die dag Rutger Bregman in De Correspondent had gelezen toen hij schamperde dat politici beslissingen nemen die ervan uitgaan dat mensen én lui zijn en vooral uit op geld. Bregman poneert dat zowel links als rechts van zo’n mensbeeld uitgaan: om mensen in beweging te krijgen heb je de wortel en de stok nodig. Dat de mens zich als een Homo Economicus gedraagt die extrinsiek moet gemotiveerd worden, is door de wetenschap al lang als een falsificatie achterhaald. Mensen zijn vooral sociaal en intrinsiek gemotiveerd, stelde Joseph Henrich van de Harvard-universiteit vast. Henrich bleef zoeken naar de Homo Economicus. Hij vond hem. Het bleek een chimpansee te zijn.

Naschrift

Deze tekst verscheen als column in De Tijd van 22 oktober 2016

De video van Leonard Cohen’s Seemed The Better Way: http://tinyurl.com/z2vowgw

Weg met controle. Leve de intrinsiek gemotiveerde mens van Rutger Bregman in De Correspondent http://tinyurl.com/jpwkf2a

“We hebben weer eens meegemaakt hoe politici functioneren met slaapgebrek” van Theo Compernolle in De Morgen http://tinyurl.com/hdekl6w