You’ve got to accentuate the positive

Eliminate the negative

Latch on to the affirmative

Don’t mess with Mister In-Between

Ac-Cent-Tchu-Ate The Positive, Johnny Mercer And The Pied Pipers, Single, 1944

https://www.youtube.com/watch?v=IBNMJwr1mzM

Als u binnen twee jaar in het colonnetje links onderaan op pagina 21 van uw krant leest dat Alona Lyubayeva gelijk kreeg van de Raad van State, zal u dan nog weten wie ze is? Weet u het eigenlijk vandaag nog? Even influisteren: “diversiteitsambtenaar?” Bij sommigen zal een lichtje opgaan: oh ja, die vrouw die ruzie kreeg met Minister Homans en daarom de laan werd uitgestuurd.

Zo vanzelfsprekend vinden we het dus in ons land dat een overheidsmanager de bons krijgt omdat zijn of haar minister haar te kritisch vond.

Verleden week kreeg ik bakken kritiek over mij, toen ik als reactie op het “Homans stuurt topambtenaar de laan uit wegens te kritisch”-artikel in Het Nieuwsblad , “Als je niet kunt winnen met argumenten, je macht ge/mis?bruiken” tweette.  Ik hoorde te zwijgen want ik kende immers het dossier niet.

Dat hoefde ook niet. De minister had een eerlijke evaluatie al onmogelijk gemaakt door “Barbertje moet hangen”-uitspraken te doen vooraleer de Vlaamse regering zich over het dossier kon uitspreken. Zoiets is gevonden eten voor media die hun lezers kunnen laten smullen van een robbertje  moddervechten tussen een ministeriële brokkenpiloot met te veel vliegtuigen en een niet om straffe uitspraken verlegen zittende topambtenaar.

Diezelfde media laten spijtig genoeg na te wijzen op het feit dat overheidsmanagers geëvalueerd moeten worden op basis van het behalen van de afgesproken resultaten, en niet op grond van hun meningen. Natuurlijk kan een topambtenaar zich sommige uitspraken niet veroorloven. Maar dan geldt de tuchtregeling. Als een minister een topambtenaar een negatieve evaluatie geeft omdat die onwelkome meningen verkondigt, bezondigt hij zich aan wat administratief rechterlijk “machtsafwending” wordt genoemd. Dat is, in mensentaal, je macht gebruiken voor iets anders dan waar het is voor bedoeld.

Even deze mijmering: stel dat mevrouw Lyubayeva zich nooit had geprofileerd in de media, zich steeds moeiteloos achter de stellingen van haar minister had gesteld en stel dat ze haar resultaten amper haalde. Denkt u dat de minister haar ontslag zou gevraagd hebben?

Ik durf met grote stelligheid zeggen: no way. Laat ons wel wezen, deze stelling heeft niets met mevrouw Homans te maken, maar met de vaststelling dat als er al eens een topmanager afgeserveerd wordt dit nooit is omdat hij zijn resultaten niet haalde. Topmanagers sneuvelen omdat ze geen genade vinden in de ogen van de voogdijminister. Sluwe ministers bekritiseren de topambtenaar die hen op de zenuwen werkt niet publiekelijk maar speuren het rapport van het gespecialiseerd bureau die de evaluatie voorbereidt  af op elementen die een negatieve beslissing mogelijk maken.

Ook in de zaak Lyubayeva werd op dezelfde wijze gespind. Zo  zouden er een paar ambtenaren naar de vertrouwenspersoon gestapt zijn met klachten. So what? Toon me één dienst waar dit niet gebeurt. Persoonlijk kreeg ik twee keer een klacht van pesten aan mijn broek van ambtenaren die ik nog nooit had ontmoet. Achteraf bleek dat ze  misnoegd waren omdat ze een promotie misliepen.

Dat brengt me moeiteloos bij het tweede gedeelte van mijn druk becommentarieerde tweet van verleden week: “Evaluaties zouden nooit door ministers mogen gebeuren.” Evaluaties  gebeuren op basis van een bestuursovereenkomst die de overheidsmanager met zijn minister afsluit. Zowel minister als overheidsmanager zijn dus partij. Maar de minister is ook rechter want hij kan beslissen of de topambtenaar de afspraak nakwam. Zou u het correct vinden als u een bouwcontract tekent met uw aannemer en dat u bij betwisting geconfronteerd wordt met diezelfde aannemer als rechter? Ik dacht het niet.

Het vele geld dat nu gespendeerd wordt aan bureaus die de ministers bijstaan in het maken van evaluaties kan beter geïnvesteerd worden in een team van professionele evaluatoren die op basis van objectieve gegevens vaststelt of overheidsmanagers de opgelegde doelstellingen halen. Natuurlijk mogen dat geen (gewezen) overheidsmanagers zijn, want dan verzeilt men in een even verwerpelijk spiegelbeeld van de huidige situatie. Maar er lopen op de Vlerick Businessschool, de Antwerp School of Management, het Leuvense Instituut van de Overheid en bij de in evaluatie gespecialiseerde bureaus genoeg topspecialisten rond die deze klus eerlijker, beter en goedkoper kunnen uitvoeren.

De meeste ministers zouden dit toejuichen want ze haten de tijdrovende evaluatieprocedures, die ze terecht als niet essentieel voor hun opdracht ervaren. Een klein aantal ministers zullen met tegenzin vaststellen dat ze met objectieve evaluaties  het beste drukkingsmiddel verliezen om topmanagers te disciplineren en minder koosjere dingen voor zichzelf en hun kabinet af te dwingen.

Niet alle overheidsmanagers zullen staan springen van geluk bij de invoering van objectieve  evaluaties.  Zij die ondermaats presteren zullen heftig tegen zijn omdat ze dan hun hachje niet meer kunnen redden door onderdanig alle wensen van de minister in te willigen.

Maar de meeste topambtenaren zouden zich bevrijd voelen. Met iedere overheidsmanager of ambtenaar die voor de bijl gaat na een procedure waar de schijn van partijdigheid en het vermoeden van partijwraak van afdruipen, stijgt de onrust over de verlenging van het eigen mandaat en wordt de aandrang om moedig mondig te zijn kleiner. Erger nog, goede ambtenaren denken nu twee maal na vooraleer ze zich kandidaat stellen voor een risicovolle mandaatfunctie en gedreven privé-managers zijn nog minder geneigd zijn om naar de overheid over te stappen. Het gevaar van kwaliteitsverlies bij het toppersoneel van onze overheidsorganisaties is verre van denkbeeldig.  Zo wordt het ingewikkeld netwerk van checks and balances waarmee de kwaliteit  van de rechtstaat  wordt gemeten, weer een beetje minder knoopvast.

Naschrift

Deze tekst verscheen als column in De Tijd van 9 april 2017.

Video Ac-Cent-Tchu-Ate The Positive, Johnny Mercer And The Pied Pipers: https://www.youtube.com/watch?v=IBNMJwr1mzM

Mercer schreef de tekst, de muziek was van Harold Arlen, ook verantwoordelijk voor juweeltjes als Get Happy, I Gotta Right To Sing The Blues, Happiness Is A Thing Called Joe, For Every Man There’s A Woman (het was duidelijk een pre-LGBT-tijd), Don’t Like Goodbyes,  Between The Devil And The Deep Blue Sea, Blues in The Night, As Long As I Live en het wonderbaarlijke Come Rain Or Shine, waar John Coltrane een geheel eigen weerprogramma van maakte http://tinyurl.com/ltd3dgx

Het nummer is geschreven voor de musical Here Come The Waves met Bing Crosby in de hoofdrol. Bing nam het nummer hetzelfde jaar al op, samen met de The Andrews Sisters en had er een enorme hit mee: https://www.youtube.com/watch?v=5Qk9o_ZeR7s

Hij was niet de enige. In 1945 volgden al versies van Kay Kaiser http://tinyurl.com/lcf8ecd , Dinah Washington en Artie Shaw http://tinyurl.com/l7vuqa2

De stroom is nooit gestopt:

Aretha Franklin http://tinyurl.com/mly9lvm

Roy Hamilton http://tinyurl.com/mn9ewgb

Perry Como http://tinyurl.com/mok7ayb

Dave Van Ronk http://tinyurl.com/kp296zf

Al Jarreau http://tinyurl.com/n352qfl

The Puppini Sisters doen alsof ze in 1925 geboren zijn, maar hun versie dateert uit 2016 http://tinyurl.com/lcxnryb

Voor Oscar Peterson werd het een signatuursong http://tinyurl.com/mre7fvb

Songs worden evergreens wanneer je ze in alle mogelijke genres terugvindt. Je zou zweren dat het oorspronkelijk  een countrynummer was als je Willie Nelson’s versie hoort http://tinyurl.com/nxuf8mt

En het kan zelfs in punkkledij: The Vindictives http://tinyurl.com/mon34d6

Jools Holland overtuigde Rumer om het nummer uptempo op te nemen met zijn big band: http://tinyurl.com/kdcr3lv

Maar de briljantste uitvoering is natuurlijk van grootmeester Dr. John – http://tinyurl.com/m5x3wgh

Al moet ik wel toegeven dat Paul McCartney een bijzonder eervolle versie neerzette (met Diana Krall) http://tinyurl.com/mvln7o8