It can’t be fair when the millionaire

Never has to give them a cent,

Sad to say we’ve lost the way

This isn’t what the govern-meant…

This isn’t what the govern-meant, Bread ,  Baby I’m-A Want You, 1971

Een boekenhandel voorbijlopen, het lukt me zelden. Toen ik een paar weken geleden in New York was,  vond ik mezelf meermaals terug tussen stapels boeken. Telkens weer viel me op dat er zich in de afdeling “management” een stille revolutie had voorgedaan. Van de stijlvolle Fifth Avenue bookshops tot in de minuscule boekenstalletjes in de luchthavens waren de boeken met titels als “Hoe wordt je een topmanager?”, “Vijftig redenen om succesvol te zijn” en “Hoe lean is je organisatie”, die je er vroeger bij bosjes vond, geruisloos vervangen zijn door boeken die leiders leren hoe ze zich van hun ego kunnen ontdoen, hoe ze hun teams kunnen coachen en waarom het team belangrijker is dan de leider.

Onwillekeurig moest ik terugdenken aan een Linked-In-bericht van één van de beste HR-consulenten van ons land: ik hoor zoveel managers spreken over nieuw leiderschap maar ik zie o zo weinigen het ook doen.  Het is een al jaren knagende vraagstelling. Onder overtuigden leeft de stelling dat men nog steeds de verkeerde managers kiest: alleswetende en allesbeslissende zelfverzekerde ego’s die nooit fouten maken. Een manager die de headhunter zegt te zweren bij Leadership Without Ego maakt geen schijn van kans.

Waarom kiezen we telkens de topdown-manager? Misschien heeft Daniel Dennett zonder het te weten die vraag wel beantwoord in zijn boek From Bacteria To Bach And Back. Daarin poneert hij dat de mens bijzonder moeilijk kan omgaan met de idee van competence without comprehension. We blijven hardnekkig denken dat creatieve dingen het product van inzicht moeten zijn (in de vorm van intentie, doelstelling en intelligentie) terwijl wij, allemaal mensen met een wetenschappelijke geest en dus darwinist, perfect weten dat de wereld niet begon met een denkende geest, maar dat het denken zich ontwikkelde na toevallige, hersenloze processen.

Dennett stelt dat dit niet alleen voor godsdienstige mensen moeilijk aanvaardbaar maar dat we allemaal de neiging hebben om uit te gaan van een intelligent design.  Dus is het normaal dat we ons bij problemen eerder wenden tot iemand die zegt inzicht en een oplossing te hebben dan in groep en via trial and error, met andere woorden zonder vooropgesteld pad, naar oplossingen te zoeken.

Misschien is dit ook de reden waarom miljoenen Amerikanen voor een man stemmen die overduidelijk een beleid zal voeren die objectief tegen hun belangen ingaat, door bijvoorbeeld in een beweging de superrijken een belastingverlaging te geven door de gezondheidszorg voor vele miljoenen te schrappen.

Branko Milanovic, voormalig econoom van de Wereldbank, zal dit niet tegenspreken. Hij wees al lang vóór Trump, Brexit, Wilders en Le Pen op de mogelijkheid dat een zwaar gefrustreerde gewezen middenklasse electoraal wraak zou kunnen nemen op het establishment. Met zijn beroemde olifantencurve toonde hij aan dat het inkomen van iedereen sedert de jaren tachtig steeg, behalve voor de westerse middenklasse. Dat zullen alle traditionele partijen geweten hebben.

Niet dat ze het ook inzien. In een tragische Terzake-aflevering vleiden alle partijvoorzitters zich gelukzalig tegen Macron aan om daarmee hun bestaansreden te bewijzen.  Daarbij even vergetend dat diezelfde Macron net alle traditionele partijen naar het kerkhof van de geschiedenis had verwezen. Onkelinx bestond het zelfs in de Knack van deze week Macron, iemand die ze een jaar geleden nog als vuige neo-liberaal zou hebben weggezet,  een voorbeeld voor België te noemen.

Misschien hebben ze toch iets gemeen met Macron: de miskenning van de olifantencurve. Dat zegt Christophe Guilluy, schrijver van «La France périphérique,  comment on a sacrifié les classes populaires waarin hij de theorie van Milanovic niet alleen onderbouwt maar ook voorspelt dat er in Frankrijk potentieel 60 procent anti-establishmentstemmers zijn. Macron liet zich door hem adviseren maar Guilluy kwam tot de jammerlijke vaststelling dat de gedoodverfde president een politiek blijft voorstaan die de winnaars van de globalisatie nog meer laat winnen en van de verliezers ervan de nieuwe verworpenen der aarde maakt.

Macron’s aanpak is een combinatie van de trickledown-theorie, de traditionele liberale doctrine die ervan uitgaat dat iedereen wint bij groei door globalisering en de uitkeringsoplossing, die sociaaldemocraten voorstaan. Daarmee gaat hij, net als Hilary Clinton en alle partijen in ons land die ooit in een regering zaten, voorbij aan de vaststelling dat de gedegradeerde middenklasse minstens even kwaad is omwille van het statusverlies als over het inkomensverlies.

Joseph Stiglitz, en vele anderen vrezen dat als de winnaars de verliezers niet compenseren, in geld én in eergevoel, de verliezers geen enkele reden zien om de globalisering en een marktvriendelijk beleid te steunen. “Ze hebben er dan alle belang bij om politici te verkiezen die zich tegen de verandering verzetten”(De Standaard 3 mei).

Dus zullen we morgenavond allemaal samen zeer blij zijn als blijkt dat Macron en niet Le Pen president van Frankrijk wordt. Maar we kunnen we ons wel tegelijktijdig ook best voorbereiden op het presidentschap van Marion Maréchal-Le Pen in 2022.

Naschrift

Deze tekst verscheen eerst als column in De Tijd van 6 mei 2017, op de vooravond van de tweede ronde van de Franse presidentsverkiezingen.

Video This isn’t what the govern-meant: https://www.youtube.com/watch?v=qKfT17cCkwI

Wie had er ook bevroed, inclusief mezelf, dat ik een nummer van het braafste duo van de vroege jaren zeventig zou citeren. Maar zie hoe de tijden veranderen: de gesuikerden van toen blijken nu revolutionair te zijn.