Hey bartender, what you say
I’m gonna get drunk on election day!
Want one glass of bourbon, one glass rye
Come on, set me up, Joe, don’t pas me by
My money’s alright, but my feets got sore
See, I’ve been tryin’ to vote, now ‘bout an hour or more
I tried, but I didn’t get nowhere
Joe, you know I just don’t think they are doing this voting fair and square

Better make it one cat, one vote, and one beer
Bartender, one cat, one vote, and one beer

Ry Cooder, One Cat, One Vote And One Beer, My Name Is Buddy, 2007

Ontelbaar zijn ze, de liters inkt die vloeiden over de rectorverkiezingen aan twee universiteiten in dat brokje wereld dat zich Vlaanderen laat noemen en dat meer universiteiten heeft dan enig ander brokje wereld zich kan veroorloven. Stel dat de raad van bestuur van de Universiteit Gent, na de allesbehalve nette manier waarop de vorige rectorverkiezingen zich ontrolden, aan enkele gewezen rectoren van Vlaamse en Nederlandse universiteiten had gevraagd een procedure uit te denken die minimaal schadelijk zou zijn voor de universiteit en iedereen die ze liefheeft. Dan was het zielige spektakel van de afgelopen weken de Vlaamse belastingbetaler bespaard gebleven.

 Misschien had die schare slimme studaxen de UGent voorgesteld om simpelweg de procedure van de KU Leuven over te nemen. Dan waren er wel enkele onsmakelijke episodes geweest zoals we die helaas ook mochten meemaken in het duel Torfs-Sels, maar dan waren die de dag na de bekendmaking van de uitslag al vergeten. Rik Torfs zal kapot geweest zijn van de uitslag, zelden zag ik iemand zo gelukzalig zijn job uitvoeren. Maar hij was niet te beroerd om direct na de bekendmaking van de uitslag een warme boodschap uit te sturen. Sels trapte niet na maar deed onmiddellijk het aanbod om zich weer te verenigen achter de waarden van ‘onze’ universiteit.

Dat soort waardig gedrag is Guido Van Huylenbroeck aan de UGent niet gegeven. Een echte democraat gooit de handdoek als hij tot vijf maal toe om en bij 36 procent van de stemmen haalt en zijn tegenstander steeds weer boven 57 procent ziet stijgen. De formeel katholieke Van Huylenbroeck plooit zich constant terug op het formele reglement, dat er gekomen is op verzoek van het formeel vrijzinnige kamp, dat zich op formele gronden wilde verzekeren van een volgende overwinning.

Waaruit blijkt dat democratie wel een superieur model mag zijn, maar dat zich in dat model meer en minder superieure varianten voordoen.

 Let wel: ik ken geen enkele van de vier kandidaten persoonlijk en heb me niet verdiept in hun programma’s. Ik zou hetzelfde hebben geschreven mocht Van de Walle zich in een electoraal hopeloze situatie bevinden. Een universiteit hoort zich niet alleen wetenschappelijk foutloos te gedragen, zijn mensen moeten ook een voorbeeld zijn van waardig en waardenvol gedrag.

Dat uitgangspunt vond ik in de zelfevaluaties van de Vlaamse universiteiten, die ik als lid van de reviewcommissie die Vlaamse Universiteiten doorlichten, mocht lezen. En, Vlaamse belastingsbetaler, mocht u na de pijnlijke artikels over onze academische instellingen die u de leeste weken moest doorstaan, denken dat we voor dat vele geld maar weinig terugkrijgen, dan kan ik u geruststellen: we kunnen best trots zijn op onze universiteiten. Het was een genot zoveel enthousiaste, geëngageerde, deskundige en maatschappijbetrokken mensen, van rectoren en hun omgeving, over professoren en  docenten, niet-academisch personeel (wat klinkt dat schandalig lullig) naar studenten (wat een inzet, niet te vergelijken met wat wij, de zogezegde politieke generatie, maar deden voor het goed van het algemeen) te ontmoeten.

Twee keer mocht ik in het kader van de reviewcommissie samenwerken met Frank van der Duyn Schouten, een eminente prof die van twee Nederlandse universiteiten rector is geweest: van de Katholieke Universiteit Tilburg en van de – reformatorische – Vrije Universiteit van Amsterdam. In België is dat zoiets als rector zijn van de VUB en daarna van de KU Leuven.In Nederland worden rectoren niet verkozen, maar gevraagd door de raad van bestuur. Na zorgvuldige navraag bij alle belanghebbenden en rekening houdend met alle uitdagingen en gevaren van het moment maakt die een profiel op van de meest geschikte persoon om de universiteit te leiden. De rector krijgt autoriteit, niet formeel door verkiezingen maar door de manier waarop hij zijn mandaat uitvoert. Hij moet verenigen, overtuigen, go-between spelen en inspireren. Gewezen Vlaamse rectoren wijzen ook die elementen aan voor een geslaagde rectorbeurt.

 Waarom blijven we dan vasthangen aan universitaire verkiezingen die tot jarenlange wederzijdse obstructiepolitiek leiden. De zittende vicerector van de UGent, Freddy Mortier, is nu ook overtuigd voorstander van een gekozen rector. Tegenstanders stellen dat zoiets niet democratisch is. Zijn ze dan ook voor politiechefverkiezingen en rechtersverkiezingen zoals in de Verenigde Staten?  Ondertussen weten we toch tot welke onwenselijke resultaten dit kan leiden? Gelukkig hebben we in ons land niet de gewoonte om mensen met uitvoerende opdrachten te verkiezen maar om ze te kiezen op basis van de nodige competenties. Dat systeem is superieur, al zijn ook hier betere en mindere varianten. Zo is politieke inmenging bij het aanstellen van overheidsmanagers is nog steeds een onverkwikkelijke gewoonte in ons land.

Democratie blijft een rekbaar begrip, een discussie tussen niet-rekkelijken die uitgaan van het formele verkiezen en rekkelijken die streven naar het gemene belang.

Ook bij de rectorverkiezingen stelt zich de vraag wat het meest democratisch is: een met luttel verschil verkozen rector die vervolgens zijn programma doordrukt tegen een grote minderheid in, of een gekozen rector die de opdracht krijgt iedereen achter een aanvaardbaar programma te scharen?

Dat is wat Frank van der Duyn Schouten twee keer in totaal verschillende universiteiten met schitterende resultaten voor elkaar kreeg.

Ik heb zijn telefoonnummer, beste bestuurders van UGent.