Did you realize

That you were a champion in their eyes?

Kid Charlemagne, Steely Dan, The Royal Scam, 1976

Ieder jaar word ik geëvalueerd door mijn voogdijminister. Bij mijn aanstelling was dat om de drie jaar. Later om de twee jaar. Nu is het ieder jaar. Geen enkele mandaathouder vindt dat verstandig omdat van ons strategische resultaten verwacht worden, en dat krijg je niet in een jaar voor elkaar.

Het gevolg is niet alleen dat evaluaties een ritueel karakter kregen, maar ook dat dat de belastingbetaler geen beter bestuur maar vooral een dure factuur oplevert. Geen minister is geïnteresseerd in de evaluatie van zijn topmanager omdat die minister ook amper geïnteresseerd is in het gros van de activiteiten die zich in zijn ministerie afspelen. Die interesse is er alleen wanneer zijn eigen maatregelen uitgevoerd moeten worden of wanneer er in de pers klachten zijn over de werking.

In die zelfevaluatie moet de leidinggevende aantonen welke ‘inspanningen hij heeft geleverd voor het vergroten van zijn competenties’. Dat doe ik niet door naar congressen te gaan. Povere inhoud en veel te duur. Neen, het meest leer ik op de creative problem solving-sessies, die ik sedert 2009 drie keer per jaar bijwoon. Daar komen een tiental managers luisteren naar een reëel probleem of opportuniteit van een van de leden en worden er aanbevelingen geformuleerd. Natuurlijk is alles confidentieel.

Niet direct rocket science, zult u zeggen, maar het geniale zit hem in de formule en in de samenstelling van de groep. De deelnemers zijn Belgen en buitenlanders, komen uit alle mogelijke branches, van bijna aandoenlijk maatwerk tot duizelingwekkende artificiële intelligentie. Ze hebben de meest verschillende opleidingen, ervaringen en opdrachten. Alles is gericht op het uitwisselen van zo veel mogelijk ervaringen. Daarom mag na de ochtendlijke uitleg van de casus niet onmiddellijk overgegaan worden tot aanbevelingen. Dat gebeurt pas tussen 16 en 17 uur.

Eerst wordt nagegaan of de casuseigenaar wel de juiste probleemstelling formuleerde. Geheel terzijde, dat is bijna nooit het geval. Tunnelvisie, heb ook ik tijdens mijn casussessie mogen ervaren, is een zware beroepsmisvorming. Daarna vertelt elk van de deelnemers over zijn ervaringen in gelijkaardige situaties. Dat heeft me een onuitputtelijke schat aan kennis, vooral over wat je niet moet doen, en inzichten opgeleverd die onze federale overheidsdienst zeer ten goede is gekomen. Natuurlijk vergt dat alles een grote bereidheid om jezelf bloot te geven en om flink uitgedaagd te worden.

Met mijn komst deed ook de publieke sector zijn entree in de groep. Na negen jaar zijn we tot de verrassende conclusie gekomen dat er bijzonder weinig verschil is tussen het managen van privébedrijven en overheidsinstanties. Natuurlijk zijn systemen, processen en indicatoren belangrijk, maar niet half zo belangrijk als mensen laten samenwerken. Mensen kun je niet veranderen, hun gedrag wel, leerden we samen.

De verschillen tussen de privésector en de overheid zijn evenwel gigantisch als we het over visie, strategie en governance hebben. Eergisteren nog keek de hr-verantwoordelijke van een bedrijf met 16.000 werknemers me verbijsterd aan toen ze hoorde dat de leidinggevenden van onze ministeries nog nooit van enig premier of topminister gehoord hadden wat ze van hen verwachten, laat staan dat hen ooit gezegd was waar we met de overheidsadministratie binnen 10 jaar moesten staan. ‘Dat is alsof mijn CEO nooit met de voorzitter van de raad van bestuur zou spreken! Poor Belgium’, riep ze uit. En dan, om me enig soelaas te geven: ‘Misschien worden jullie wel wereldkampioen.’

Bijschrift

Deze tekst verscheen als column in De Tijd van 16 juni 2018.

Video Kid Charlemagne: https://www.youtube.com/watch?v=jJ9Xk-VoGqo

Kanye West herbruikte de Steely Dan-song ingenieus in zijn song Champion (Graduation, 2007): https://www.youtube.com/watch?v=xfcPbkVjja4

Informatie over CPS-sessies: https://www.ubeon.com/nl/cocreate/intervisie/creative-problem-solving/cps-2030