Everybody want to hear the truth
But yet, everybody wants to tell a lie
Oh everybody wants to go to heaven
But nobody wants to die
Everybody Wants to Go to Heaven, Albert King, Lovejoy, 1971
Bij de ambtenarij kunnen ze niet besparen. Je blijft het horen. Wie dat denkt, raad ik aan eens een vlieg op het behang te spelen bij een vergadering in om het even welke overheidsdienst waar gezocht wordt naar de oplossing van een plots opdoemend probleem. Wanneer het woord ‘redesign’ valt als mogelijke oplossing wordt de hele vergadering in een oogwenk omgetoverd in een lachende, gierende, brullende bende pubers. Eén enkel woord volstaat. De redesign die de regering Michel in 2014 aankondigde – we zullen niet alleen van een logge administratie een slankere, efficiëntere overheid maken die een betere dienstverlening verzekert maar vooral meer doen met minder – is een verhaal geworden waarvan Michael Van Peel een week durende conference kan maken zonder zich te vermoeien: gewoon vertellen wat er gebeurde en de zaal gaat overstag.
Dat de redesign zou mislukken was in de sterren geschreven. Het redesignplan laat zich lezen als een staalkaart van achterhaalde, verkeerde en vooringenomen ideeën die het politiek personeel van ons land eropna houden.
Elke manager met enige ervaring weet dat je ofwel moet innoveren ofwel besparen. Natuurlijk kan innovatie op middellange termijn een besparing opleveren, maar de twee doelstellingen zijn niet te combineren omdat ze een verschillende aanpak vereisen. Als je wilt besparen moet je je mensen kunnen overtuigen van het burning platform. Als je wil innoveren met je ervoor zorgen dat je mensen het project dragen en zelf oplossingen komen aandragen.
In de feiten koos de regering voor een besparing. Want de redesign werd als geslaagd beschouwd als hij het overheidsbeslag met 850 miljoen verlichtte. Dat het ganse ding een luchtkasteel was, gebouwd op een verkeerd geïnterpreteerde studie van een consultancybureau, dat zich op foute gegevens had gebaseerd, bleek al snel.
In 2016 zou 100 miljoen bespaard worden. Eind 2016 moest de regering toegeven dat het maar 25 miljoen was geworden. Maar zelfs van dat luttele bedrag maakte het Rekenhof brandhout. Het stelde vast dat 15 miljoen bespaard was omdat belastingen beter geïnd werden, als gevolg van een veranderingsproject dat al voor de regering-Michel gepland was, en dat in de dotatie aan de Regie Der Gebouwen gewoon 10 miljoen geschrapt werd. Een onderbenuttingsbeslissing dus, zoals er al tientallen geweest zijn de afgelopen 14 jaar. ‘Dit is geen redesignoefening, maar een besparingsoperatie’, was het kille verdict van het Rekenhof. De volgende twee jaar kon het hof deze zin copypasten. In 2018 kon ze er niet meer over schrijven: in de begrotingsopmaak waren alle redesigninkomsten geschrapt.
Met de redesign zou in totaal om en bij de 50 miljoen bespaard zijn. Mocht dit apocrief cijfer kloppen, dan nog zou die 50 miljoen niet volstaan om alle consultancy-opdrachten te betalen die de regering liet opvoeren in het kader van de ganse operatie.
Het redesignproject zorgde niet voor besparingen. Het heeft geld gekost.
Alles werd van bovenaf beslist, zonder rekening te houden met bedrijfsculturen, zonder enige kennis van voorgeschiedenis en processen. Ergens in een uithoek van het kabinet van de minister van Begroting is een eenzame medewerker nog altijd op zoek naar de substantiële schaalvoordelen die al die operaties zouden opleveren.
Het redesignfiasco alleen toeschrijven aan voormalig minister van Ambtenarenzaken Steven Vandeput (N-VA) zou onfatsoenlijk zijn. ‘Eén minister van Overheid, die niet alleen bevoegd is voor openbaar ambt maar voor alle aspecten die bepalend zijn voor de efficiëntie van de overheid, lijkt een noodzaak en een opportuniteit. Efficiëntiewinst kan alleen worden geboekt wanneer het overheidsoptreden geïntegreerd wordt aangepakt’, schreven de topambtenaren in 2014 aan de regeringsonderhandelaars. Daar heeft men niet naar geluisterd. Begroting bleef verder zijn geliefde kaasschaafmethode toepassen, van een overkoepelde IT-inovatie is niets terecht gekomen en ex-staatssecretaris Francken weet waarschijnlijk nog altijd niet dat hij ook verantwoordelijk was voor administratieve vereenvoudiging.
Lieve burger, mocht je nu stilaan ontmoedigd geraken, toch dit: er zijn mooie innovaties in de federale overheid gebeurd tijdens de regering-Michel. Maar de waarheid gebiedt te melden dat ze er gekomen zijn ondanks de redesign.
Naschrift
Deze tekst verscheen, weliswaar ingekort, in De Tijd van 23 februari 2019.
Video Everybody Wants to Go to Heaven: https://tinyurl.com/jn95qhc
In de Knack 21 maart 2018 verscheen een bijzonder goed geïnformeerd artikel van
Op 2 maart 2016 had Pieter Blomme, journalist van De Tijd, al door dat de redesign van de federale overheid een mislukking zou worden.
frankvanmassenhove 