Downing Street Rock

Winston Edwards & Blackbeard – At 10 Downing Street (Dub Conference), 1980

Tijdens de uitzending van ‘Nachtwacht’ waarin ik samen met Koen Geens figureerde, deed hij een opmerkelijke uitspraak. Hij vond het spijtig dat ons land geen traditie heeft van ‘policy advisors’. Dat klinkt eigenaardig in een land dat zich niet alleen een recordaantal ministers meent te kunnen veroorloven maar daarboven ook nog voor elke minister een legertje kabinetsmedewerkers. Toch heeft de beste minister van de federale regering het ook hier bij het rechte eind. In het beste geval houden de federale en Vlaamse cabinettards, tussen de moddergevechten met de collega’s tijdens eindeloze interkabinettenvergaderingen door, zich bezig met de functionele, operationele kanten van het beleidsdomein van hun minister. Er wordt hard gewerkt om de waan van de dag onder controle te houden, maar van gedegen strategische beleidsadvies komt weinig in huis. Bij gebrek aan tijd. En bij gebrek aan kwaliteit.

Het is geen toeval dat Geens de Engelse term gebruikt. In het Verenigd Koninkrijk kent men het model van policy advisors al sedert 1916. Toen werd Maurice Hankey als de eerste cabinet secretary aangesteld. De man hield het 22 jaar uit en gaf in die jaren politiek advies aan prime ministers van de Liberale, de Conservatieve en de Labourpartij. Een cabinet secretary staat boven de politieke mêlée.

Hij is niet alleen de hoogste ambtenaar van het land, hij weegt ook op het beleid met zijn adviezen. Moderne cabinet secretaries zijn niet zoals Humphrey Appleby, de legendarische permanent secretary uit ‘Yes Minister’, vooral gericht op het behoud van de status quo. Hun adviezen kunnen behoorlijk wat dynamiet bevatten. Van Sir Mark Sedwill, de huidige cabinet secretary, lekte op 2 april een rapport uit dat ook de serieuze kranten als een ‘bombshell no deal warning’ omschreven. Sedwill voorspelde dat bij een harde brexit de voedselprijzen met 10 procent stijgen, dat de politie de openbare orde niet kan garanderen, dat Noord-Ierland weer vanuit London moet worden geregeerd en dat een recessie dreigde die die van 2008 zou overtreffen.

Dat soort rapporten vanuit de ambtenarij, je ziet het niet zo snel gebeuren in ons land. Er is geen systematisch en structureel systeem van beleidsadvies door topambtenaren.

Maar stel dat het onwaarschijnlijke toch waar wordt en een volgende regering een soortement cabinetsecretarysysteem opzet, dan zou het jaren duren vooraleer een rapport geproduceerd wordt dat kwalitatief het niveau van de rapporten van Mark Sedwill haalt. De beleidsvoorbereidende diensten in de federale ministeries zijn de ergste slachtoffers van de kaasschaafbesparingen. Niemand zal de straat op komen met eis voor meer beleidsvoorbereiders, dus bij besparingen worden uitvoerende diensten ontzien ten koste van beleidsdiensten.

Maar zelfs voor 2008 waren echte policy advisors op ministeries schaarser dan naalden in een hooiberg. Je vond er juristen, veel juristen, die beslissingen in wetteksten konden omzetten en kaduuk juridisch kabinetswerk konden fatsoeneren. Maar je vond en vindt er amper mensen die weten hoe je maatschappelijke problemen moet analyseren, vergelijkingen met buitenlandse voorbeelden maken of op basis van statistische gegevens scenario’s opstellen. Je kunt het hen niet euvel duiden want je leert het niet aan de universiteiten van het Europese vasteland. Die analyse maakte De Gaulle al in 1945, toen hij de Ecole Nationale d’Administration oprichtte, de kweekschool voor topambtenaren en toppolitici die ENA-alumnus Emmanuel Macron nu wil afschaffen als genoegdoening aan de gele hesjes.

In ons land is er grote nood aan een Academie voor Ambtenaren. Ja, die zal geld kosten. Maar het zou welbesteed geld zijn, want je investeert in mensen die nog jaren het land en zijn burgers dienen. Anders dan de kredieten die nu vergooid worden aan royale vergoedingen voor kabinetsleden die soms wegens hun competenties maar meestal wegens hun partijtrouw gekozen worden en die na hun kabinetsperiode in de natuur verdwijnen.

Video Downing Street Rock

Over het Hard Brexitrapport van Mark Sedwill