‘Het Belgische begrotingstekort voor 2020 is nog groter dan gedacht. De staat moet op een waakvlam worden gezet, zodat hij minder kan uitgeven. Zolang de regering in lopende zaken is, mag ze geen personeel aanwerven. Als ergens een probleem optreedt, moeten mensen van andere diensten worden overgeplaatst.’ Het briljante idee komt van Unizo-topman Danny Van Assche.

Is dat hoe Van Assche Unizo runt? ‘Ah, er gaat een boekhouder met pensioen, we vervangen hem door de starterscoach.’  Ik dacht het niet. Unizo zou snel stranden. Maar bij de overheid moet het blijkbaar kunnen. Als de mensen die op de federale overheidsdienst Volksgezondheid de coronacrisis beheersen wegvallen, moeten ze maar worden vervangen door veeartsen die slachthuizen controleren?

Natuurlijk weet Van Assche dat hij prietpraat verkoopt, als CEO én als staatsdragende figuur van een organisatie die in ontelbare raden van beheer van overheidsdiensten zit en dus enige notie hoort te hebben van hoe ze functioneren. Maar hij doet het toch omdat hij weet dat zijn leden dat graag horen.

Eind 2005 deed het VBO het hem voor. Toen kwam CEO Rudi Thomaes met het voorstel om de volgende vijf jaar 30.000 ambtenaren bij de federale administratie te laten afvloeien. Toen al stelde ik dat de discussie niet moet gaan over het aantal ambtenaren, maar over de rol die de administratie moet spelen – en welke niet – en over de diensten die ze moet bieden aan burgers en bedrijven. 15 jaar later heeft het VBO noch Unizo, maar ook geen enkele vakbond of politieke partij, een deugdelijk antwoord op die vragen gegeven. Het gevolg is ‘dat burgers voor hun belastingen te weinig terugkrijgen’, zoals Alexander De Croo, topman van een partij die al 21 jaar aan de macht is, deze week in het weekblad Knack liet optekenen.

Ondertussen is het aantal ambtenaren sterk gedaald, door kaasschaafbesparingen en grote inspanningen van overheidsmanagers. Maar het begrotingstekort is wel opgelopen tot 2,5 procent van het bruto binnenlands product, of 12,3 miljard euro. De redenering ‘minder ambtenaren = lagere staatsschuld’ is een van de vele waanideeën die ons land blijven teisteren en die telkens weer worden gedebiteerd door zombies, wier waanbeelden al ettelijke keren zijn gesneuveld maar toch blijven leven. Het beeld is niet van mij maar van professor  Marc De Vos, die in zijn boek ‘Beter is niet genoeg’, vanuit zijn nieuwe thuisland Australië, de collectieve onverantwoordelijkheid aanklaagt die de politieke stilstand in ons land veroorzaakt. Hij legt goed uit hoe het komt dat in ons land nagenoeg niets wordt beslist, en dat de weinige beslissingen die wel worden genomen er haast nooit komen op basis van evidentie maar op basis van zombie-inzichten. ‘De struisvogel steekt de kop in het zand en vergeet de wereld.’

Luckas Vander Taelen beschreef in De Tijd het kafkaëske overheidsverhaal van Schaarbeek-Vorming, een spoorterrein waarop het Brussels Gewest bij aankoop sporen wil aanleggen, terwijl ze er in opdracht van een andere overheidsinstantie werden weggehaald. ‘Over de partijgrenzen heen waren alle parlementsleden verbaasd over het absurde kluwen van overheidsinstellingen die elk vanuit een eigen logica lijken te werken, zonder enige sturing vanuit de politiek’, schreef Vander Taelen.

Schaarbeek-Vorming is België in het klein. Het is ook Vlaanderen, Brussel en Wallonië in het klein, moet ik er snel aan toevoegen voor iemand ‘confederalisme’ roept. Federaal en in de regio’s wordt op dezelfde manier (niet) aan beleid gedaan. Ons klimaat is kennelijk erg uitnodigend voor zombies en struisvogels.

Naschrift

Deze tekst verscheen als column in De Tijd van zaterdag 22 februari 2020.

Video The Ostrich